II. WYTYCZNE DOTYCZĄCE BADAŃ PRZESIEWOWYCH
Badania przesiewowe są bardzo istotną częścią opieki nad chorymi na cukrzycę na świecie. Nawet w krajach, w których dostępna jest odpowiednia liczba okulistów, angażowanie okulisty lub specjalisty w dziedzinie chorób siatkówki do badań przesiewowych każdego chorego na cukrzycę jest nieefektywnym korzystaniem z zasobów.
Badanie przesiewowe powinno obejmować: pełne badanie okulistyczne z wykonaniem autorefraktometrii, badanie ostrości wzroku oraz nowoczesne obrazowanie siatkówki. Jednak w przypadku ograniczonych możliwości konieczne minimum stanowi przesiewowe badanie ostrości wzroku i badanie siatkówki pod kątem klasyfikacji do odpowiedniego stadium DR. Ostrość wzroku powinno się badać przed rozszerzeniem źrenicy. Schemat 1. w Dodatku pokazuje przykładowe badanie przesiewowe w kierunku DR.
Przesiewowe badanie ostrości wzroku powinien przeprowadzić wyspecjalizowany personel. Zależnie od możliwości wykonuje się:
- autorefraktometrię i badanie ostrości wzroku z odległości 3 lub 4 metrów z użyciem wysokokontrastowej tablicy
- badanie ostrości wzroku z użyciem tablicy do bliży lub dali oraz otworka stenopeicznego w przypadku obniżonej ostrości wzroku
- badanie ostrości wzroku z użyciem trzymanej w ręku tabliczki, odpowiednika 6/12 (20/40), składającej się co najmniej z pięciu standardowych liter lub symboli, z pomocą otworka stenopeicznego w przypadku obniżonej ostrości wzroku.
Badanie siatkówki; wykonuje się:
- oftalmoskopię pośrednią lub bezpośrednią albo badanie w lampie szczelinowej
- fotografię dna oka (w tym którekolwiek z następujących: od szerokokątnej do kąta 30º, mono lub stereo, przy poszerzonych źrenicach lub przy nieposzerzonych źrenicach); może temu towarzyszyć, ale nie musi, badanie OCT; można również skorzystać z możliwości telemedycyny (Dodatek: tab. 3)
- badania siatkówki nie musi wykonywać lekarz. Może to być osoba dobrze wyspecjalizowana w oftalmoskopii lub fotografii dna oka, która potrafi ocenić ciężkość DR.
Na podstawie informacji pochodzących z badania ostrości wzroku oraz badania siatkówki należy opracować właściwy plan postępowania, jak pokazano w tabeli 2. Plan ten można modyfikować zgodnie z indywidualnymi wymaganiami pacjenta.
Pacjentów, u których nie udało się należycie ocenić stanu siatkówki, należy skierować do okulisty, chyba że jest oczywiste, iż nie występuje u nich retinopatia inna niż w łagodnej postaci (wyłącznie mikrotętniaki). Ponadto do okulisty należy skierować pacjentów, u których nie wyjaśniono przyczyny pogorszenia ostrości wzroku.
W ramach badania przesiewowego chorujących na cukrzycę należy zapytać o kontrolę glikemii, ciśnienia tętniczego i stężenia lipidów. Kobiety należy dodatkowo zapytać o ewentualną ciążę. Niewłaściwa kontrola cukrzycy oraz ciąża mogą wymagać dalszej interwencji medycznej.
Wytyczne dotyczące kierowania pacjentów z DR do okulisty
Wymagania minimalne:
- ostrość wzroku <6/12 (20/40) lub zgłaszane przez pacjenta zaburzenia widzenia
- jeśli DR można sklasyfikować zgodnie z międzynarodową klasyfikacją DR lub jej uproszczoną wersją, należy postępować zgodnie z tymi wytycznymi (tab. 1 i 2)
- jeśli wykonano badanie siatkówki lub obrazowanie siatkówki, ale szczegółowa klasyfikacja DR jest niemożliwa:
- brak retinopatii lub jedynie kilka małych czerwonych plamek – należy ponowić badanie przesiewowe za 1–2 lata -krwotoczki śródsiatkówkowe lub możliwa neowaskularyzacja – pacjenta należy skierować do okulisty
- białe plamy na siatkówce – pacjenta należy skierować do okulisty
- jeśli nie można zmierzyć ostrości wzroku lub ocenić stan siatkówki w trakcie badania przesiewowego, pacjenta należy skierować do okulisty
- pacjenci po laseroterapii powinni być skierowani do okulisty.