Bieda, nierówności społeczne, ekonomiczne, ograniczony dostęp do informacji, konflikty zbrojne oraz korupcja władz utrudniają społeczeństwom w krajach Afryki Północnej oraz Bliskiego Wschodu skuteczną walkę z COVID-19. W Egipcie za krytykowanie braku zabezpieczeń czy rządowej walki z pandemią można trafić za kratki za „szerzenie fałszywych informacji”, a nawet „terroryzm” – czytamy na EURACTIV.pl.
Fot. Adobe Stock
Pandemia jest szczególnym czasem, w którym większość naszych aktywności: zarówno zawodowych, jak i prywatnych, przenosi się do sieci. Dzięki mediom społecznościowym można utrzymywać kontakt ze światem, ale jednocześnie stać się ofiarą manipulacji dotyczących zagrożenia epidemicznego.
Bo z jednej strony pandemia COVID-19 przyczynia się m.in. do zwiększenia nierówności szczepionkowych w świecie realnym, ale i tworzy nowe niebezpieczeństwa w zakresie zdrowia, co w połączeniu z tradycyjnymi wyzwaniami odbija się na zdrowiu i życiu mieszkańców poszczególnych państw.
Od nierówności szczepionkowych do fake newsów
Na świecie od wielu miesięcy trwa dyskusja, w jaki sposób wyhamować pandemię w krajach, których nie stać na zakup drogich szczepionek. Szef WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus podkreślił pod koniec 2021 r., że 92 spośród 194 krajów członkowskich Organizacji nie zrealizowało celu, jakim było zaszczepienie 40 proc. populacji do końca roku. Im dłużej koronawirus krąży wśród ludzi, tym większe ryzyko powstawania jego nowych wariantów, podkreślił Etiopczyk, a dowodem na to jest wariant Omikron koronawirusa.
Słowa szefa WHO potwierdzają statystyki – które ze względu na niestabilność polityczną w części państw regionu MENA mogą być przecież niedokładne. W Syrii władze zadeklarowały jak dotąd, że w pełni zaszczepionych jest 4,8 proc. ludności. W Afganistanie – 9,6 proc., w Algierii – 13 proc. Tyle samo w Libii. W Egipcie 23 proc. a w Libanie – 28 proc.
Z drugiej strony nie mniejszym problemem od dostępu do szczepionek są fake newsy rozpowszechniane na temat COVID-19, a wśród ekspertów panuje pełna zgoda, że istnieje ścisłe powiązanie między wpływem dezinformacji a np. wzrastającą liczbą osób, które wahają się, czy zaszczepić się przeciwko COVID-19.
Obniżanie społecznego zaufania wobec instytucji państwowych jest zjawiskiem powszechnym dla całego świata, ale nabiera szczególnego znaczenia w krajach, gdzie panuje dość niskie zaufanie do władz publicznych z powodu korupcji władz czy ograniczania wolności obywatelskich, jak ma to miejsce w krajach Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej.
– Zaufanie do instytucji publicznych jest bardzo szerokim problemem w krajach MENA. Ze względu na autorytarne rządy, brak rządów prawa, wysoką korupcję, niejednokrotne stosowanie tortur, bezwzględną walkę o wpływy oraz brak odpowiedniego nadzoru nad poszczególnymi służbami/urzędami państwa, zaufanie do władz jest niemal wszędzie na bardzo niskim poziomie – podkreśla w rozmowie z EURACTIV.pl Łukasz Skoczylas z Polskiej Akcji Humanitarnej, która realizuje wiele projektów pomocowych w krajach regionu.
– Pandemia spotkała się z niedowierzaniem mieszkańców państw Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, ponieważ nie ufają oni swoim rządom. Zebraliśmy tysiące wiadomości dotyczących COVID-19, które rozpowszechniano w całym regionie państw MENA. „Chcą nas zatrzymać w domu”, „Ministerstwo zdrowia przesadza z liczbą zachorowań na COVID-19, aby otrzymać pomoc i fundusze zagraniczne”. To tylko niektóre z przykładów plotek odzwierciedlających brak zaufania do rządów w krajach, w których panują ciągłe niepokoje i konflikty – dodaje Roula Mikhael, dyrektor wykonawcza Fundacji MAHARAT z siedzibą w Bejrucie.
W walce ze sceptycyzmem mieszkańców w krajach MENA mógłby pomóc przejrzysty dostęp do informacji, także tych dotyczących zdrowia publicznego, jak podkreślają współautorzy policy paper, który powstał przy współpracy Fundacji MAHARAT z siedzibą w Bejrucie oraz EuroHealthNet – europejskiej sieci agencji promocji zdrowia.
W akcji, której patronuje Med Dialog na rzecz praw i równości (ang. Med Dialogue for Rights and Equality) – program finansowany ze środków UE, którego celem jest wzmocnienie roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego działających lokalnie na rzecz kształtowania polityki w południowym sąsiedztwie Unii Europejskiej – eksperci: dziennikarze z lokalnych mediów oraz przedstawiciele NGO-sów podkreślają, że współpraca rządowych organów zdrowia z mediami czy niezależnymi organizacjami może zapewnić, że jak najwięcej rzetelnych informacji dotyczących zdrowia publicznego dotrze do jak najszerszej grupy osób.
A dzięki temu będą oni w stanie podejmować świadome decyzje dotyczące ich zdrowia i życia, a globalnie pozwolą w przyszłości ograniczyć epidemie.
Dostęp do informacji jest szczególnie istotny w sytuacji, gdy rządy poszczególnych państw ograniczały niekiedy dostęp do informacji, argumentując wprowadzanie nowych praw lub środków interesem publicznym ergo zatrzymaniem rozpowszechniania dezinformacji na temat COVID-19.
Niestety w wielu przypadkach w krajach MENA na podstawie nowego prawa doszło do szykanowania dziennikarzy, lekarzy czy aktywistów i to często bez jakiejkolwiek przejrzystości i odpowiedzialności publicznej. A przecież to właśnie te osoby są odpowiedzialne za przekazywanie sprawdzonych informacji na kluczowe dla społeczeństwa zagadnienia, jak kwestie zdrowotne.
Przykładów dostarcza Fundacja Maharat. Na podstawie praw z różnych państw regionu ograniczających dostęp do informacji, wskazuje ona kraje, które uznały bezpieczeństwo zdrowotne za analogiczne do bezpieczeństwa narodowego, co spowodowało, że władze zaczęły ograniczać wolność słowa i dostęp do informacji.
Zastraszanie dziennikarzy oraz lekarzy przyczyniło się do pogorszenia stanu wiedzy – rozpowszechniania się dezinformacji na temat pandemii, co przełożyło się na nieprzestrzeganie uznawanych międzynarodowo praktyk zapobiegania COVID-19, jak noszenie masek ochronnych, utrzymywania dystansu społecznego czy zaufania do szczepień.
