Pytanie 9
W odpowiedzi na pytanie dotyczące procedur postępowania z pacjentem podejrzanym o zakażenie SARS-CoV-2 w czasie oczekiwania na wynik testu, niektóre szpitale wskazują jedynie, że owe procedury są zgodna z zaleceniami GIS, MZ, Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, NFZ oraz konsultantów krajowych. Inne szpitale natomiast przesłały w załączeniu procedurę lub wprost odpowiedziały na powyższe pytanie. Z udostępnionych procedur wynika, iż po zaopatrzeniu medycznym i pobraniu materiału do badań pacjent może zostać odesłany do domu, pozostać w szpitalu bądź zostać przewieziony do szpitala zakaźnego. Jeśli pozostaje w szpitalu, przebywa w izolatce.
Pytanie 10
Ostatnie pytanie naszego wniosku dotyczące wprowadzenia w szpitalach zakazu wypowiadania się o sytuacji w placówce, zainspirowane zostało sygnałami, które docierały do nas na ten temat.
W związku z tymi doniesieniami wspólnie z „Helsińską Fundacją Praw Człowieka” wystosowaliśmy do Ministerstwa Zdrowia, Sanepidu oraz dyrektorów szpitali apel o przestrzeganie prawa do wolności słowa personelu medycznego oraz powstrzymanie się od nakładania nadmiernych ograniczeń czy też wyciągania konsekwencji wobec medyków pełniących rolę sygnalistów”.
Z odpowiedzi na dziesiąte pytanie wniosku wynika, że w większości szpitali nie wprowadzono zakazu wypowiadania się na temat sytuacji w szpitalu. Jednak w wielu placówkach wskazano konkretną osobą lub zespół upoważniony do „do kontaktu z mediami”, co może sugerować, że pozostali pracownicy nie mogą zabierać głosu w sprawach szpitala. Osoby wskazane/upoważnione to np.: Zarządu – Prezes i Wiceprezes, Rzecznik Prasowy szpitala, Dyrektor Placówki lub osoba przez niego upoważniona, Pełnomocnik ds. Pacjenta, Dyrektor Generalny, Dyrektor i Z-ca Dyrektora ds. Medycznych, Wydział Prasowy MSWiA w Departamencie Komunikacji Społecznej MSWiA w Warszawie, osoba kompetentna posiadająca wiedzę na dany temat. Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w Sosnowcu Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością poskreśla, iż informacji na temat szpitala udziela wyłącznie Prezes Zarządu Spółki. Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku natomiast pismem z 20.03.2020 r. zwrócił się do pracowników szpitala z przypomnieniem, że upoważnionym do udostępniania informacji podmiotom zewnętrznym jest tylko dyrektor i wskazane przez niego osoby, a pracowników obowiązuje tajemnica służbowa – powyższe wynika z Regulaminu Pracy. Wojewódzki Podkarpacki Szpital Psychiatryczny im. Prof. Eugeniusza Brzezickiego w Żurawicy poinformował nas, iż wszystkie komórki szpitala otrzymały pismo od Urzędu Marszałkowskiego o upoważnieniu wyłącznie rzecznika prasowego wojewody jako osoby upoważnionej do udzielania informacji dotyczących koronawirusa.
Inne placówki, pomimo iż nie wprowadziły oddzielnego zakazu wypowiadania się, przypominają, iż personel obowiązany jest do przestrzegania innych ograniczeń wynikających z prawa. Najbardziej niepokojące odpowiedzi otrzymaliśmy od 5 szpitali, które wprost przyznały, że zakaz wypowiadania się został w ich placówce wprowadzony.
| CENTRUM ONKOLOGII – INSTYTUT IM. MARII SKŁODOWSKIEJ-CURIE | TAK- treść komunikatu w treści odpowiedzi |
| SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ W SOKÓŁCE | TAK załącznik “Obowiązkiem pracownika jest zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić Pracodawcę na szkodę” |
| Wojewódzki Szpital Podkarpacki im.Jana Pawła II w Krośnie | TAK, informacji udziela Sekcja Organizacji i Marketingu |
| SZPITAL CHORÓB PŁUC W SIEWIERZU SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ | personel został poinformowany, że do udzielania informacji mediom są upoważnieni rzecznicy prasowi Urzędu Marszałkowskiego i Wojewódzkiego |
| SZPITAL PSYCHIATRYCZNY SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ W WĘGORZEWIE | TAK wprowadzony Zarządzeniem nr 22 z dnia 13.03.2020 Dyrektora Szpitala. pkt. 14 “nakłada się zakaz wypowiedzi na wszystkich pracowników i osoby świadczące usługi w SPSPZOZ w Węgorzewie o sytuacji epidemiologicznej w zakładzie. Do udzielenia informacji upoważniona jest tylko Dyrektor Szpitala A. Szałko |
Schody do jawności
Analizując odpowiedzi szpitali, napotkaliśmy wiele przeszkód w postaci lakonicznych odpowiedzi, braku zrozumienia pytania przez osobę przygotowującą odpowiedź, a co za tym idzie – odpowiedź nie na temat, ewidentnej niechęci do udzielenia odpowiedzi poprzez odwoływanie się do przepisów prawa, a także braku czasu związanego z obłożeniem nadmiarem pracy personelu szpitala w czasie pandemii.
Najczęstszym powodem braku odpowiedzi na wniosek było uznanie, iż wnioskujemy o informację przetworzoną. W 11 przypadkach użyto tego argumentu, a w 12 byliśmy wzywani do wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego. 32 szpitale przedłużały termin odpowiedzi na wniosek i wydano 11 decyzji odmownych (dotyczących niektórych pytań wniosku).
Prawo do informacji określone w art. 54 ust. 1 Konstytucji RP, którego częścią jest prawo do informacji publicznej (art. 61 Konstytucji RP) jest prawem człowieka. Zgodnie z art. 228 ust. 3 Konstytucji RP ewentualne ograniczenie wolności i praw może nastąpić w czasie stanów nadzwyczajnych w zakresie określonym w ustawie, ale w Polsce nie obowiązuje żaden ze stanów nadzwyczajnych.
Przepis art. 15zzs ust. 1 pkt 10 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych jest niekonstytucyjny w zakresie, w jakim powoduje ograniczenie wolności i praw.
Wysyłając nasz wniosek, nie chcieliśmy paraliżować instytucji zdrowia publicznego. Informacje, o jakie wnioskowaliśmy, były niezbędna do prowadzenia debaty publicznej na temat rzeczywistego wsparcia dla personelu medycznego, który codziennie narażony jest na kontakt z koronawirusem. Niewystarczająca ochrona dla personelu oznacza większe zagrożenie dla pacjentów, co wielokrotnie obserwowaliśmy w szpitalach, w których dochodziło do lawinowych zakażeń. Z drugiej strony rząd niezmiennie informuje, że sytuacja jest pod kontrolą i instytucje ochrony zdrowia są przygotowane zarówno w zakresie ochrony swoich pracowników, jak i pacjentów. Jak pogodzić te komunikaty z apelami medyków o wsparcie szpitali nawet podstawowymi środkami ochrony? Bez prawa do informacji społeczeństwo zdane jest wyłącznie na dane przekazywane przez rząd. A jeśli chodzi o argumenty dotyczące odciągania personelu pytaniami od pracy, to nie zapominajmy, że każdy szpital ma dział administracyjny odpowiadający za zabezpieczenie podstawowych potrzeb personelu medycznego. Jednym z jego zadań jest przygotowywanie szczegółowych sprawozdań do NFZ-u, a dane, o które wnioskujemy, są zwykle częścią tych sprawozdań, nie wnioskujemy o informacje, których szpital nie posiada i musi je przygotowywać, zaniedbując pacjentów.
Czy w polskich szpitalach w dobie COVID-19 jest bezpiecznie i czy personel opiekujący się pacjentami może czuć się bezpieczny? Wysyłając wniosek o informację publiczną do 661 placówek zdrowotnych właśnie tego przede wszystkim chcieliśmy się dowiedzieć. Spływające odpowiedzi powiedziały nam wiele nie tylko o przygotowaniu szpitala do pandemii, ale również o samym funkcjonowaniu placówki i jej podejściu do informacji publicznej.
Większość odpowiedzi na wniosek powinna spłynąć w połowie kwietnia, czyli 14 dni od wysłania wniosku. Powinna nie oznacza, że spłynęły. Odpowiedzi rozpoczęliśmy analizować w połowie maja i do dziś nadal spływają i nadal nie otrzymaliśmy wszystkich.
Z tych, które otrzymaliśmy, wynika, że sytuacja w szpitalach nie jest najgorsza. Większość szpitali jest dobrze zaopatrzona w środki ochrony osobistej, posiadają szereg procedur, nie mają wielu zakażonych pacjentów, których obecność paraliżowałaby pracę placówki, z drugiej strony większość szpitali nie posiada samodzielnego laboratorium i wykonują testy na zewnątrz, więc na ich wyniki trzeba dłużej czekać. Część szpitali przekształciła swoje oddziały pierwszego kontaktu tak, aby zminimalizować kontakt zakażonych pacjentów z resztą osób tam przebywających.
Należy jednak pamiętać, że nie wszystko to, co zgadza się na papierze, wygląda poprawnie jest takie w rzeczywistości. Nasuwa się szereg pytań dotyczący np. przestrzegania procedur, rzeczywistej dostępności środków ochrony osobistej i możliwości jej częstej wymiany czy ilości wykonanych testów w stosunku do realnych potrzeb. Tego nie dowiedzieliśmy się z odpowiedzi na nasz wniosek i dlatego tym bardziej należy zabiegać o to, by szpitale respektowały prawo personelu medycznego do swobodnej wypowiedzi także na tematy dla placówki trudne, na przykład te dotyczące braków środków ochrony.
