Ocena bilansu korzyści i ryzyka szczepienia dzieci przeciwko COVID-19

Tłumaczył dr n. med. Dariusz Stencel

Skróty: COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, MIS-C (multisystem inflammatory syndrome in children) – wieloukładowy zespół zapalny u dzieci, mRNA – matrycowy kwas rybonukleinowy, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2

Translated from Munro, A.P.S., Jones, C.E. & Faust, S.N. Vaccination against COVID-19 - risks and benefits in children. Eur. J. Pediatr. 183, 1107–1112 (2024). https://doi.org/10.1007/s00431-023-05380-8. © The Author(s) 2024. This is an open-access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (CC BY). The use, distribution or reproduction in other forums is permitted, provided the original author(s) and the copyright owner(s) are credited and that the original publication in this journal is cited, in accordance with accepted academic practice. No use, distribution or reproduction is permitted which does not comply with these terms (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).

Wprowadzenie

Szczepionki przeciwko COVID-19 charakteryzujące się dużą skutecznością w zapobieganiu chorobie o ciężkim przebiegu i zgonom z jej powodu ograniczyły następstwa pandemii SARS-CoV-2.¹ Szczepienie grup ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19, w tym osób starszych i z niedoborem odporności, nie budzi kontrowersji, natomiast potencjalne korzyści ze szczepienia osób obarczonych najmniejszym ryzykiem choroby o ciężkim przebiegu, głównie dzieci, są nadal przedmiotem dyskusji. Początkowo nowe szczepionki przeciwko COVID-19 dopuszczono do stosowania w procedurze użycia w sytuacji wyjątkowej (emergency use authorization [EUA] – przyp. red.) wyłącznie u osób w wieku ≥16 lat, a zezwolenie na stosowanie w młodszych grupach wiekowych wydawano stopniowo, początkowo dla dzieci w wieku ≥12 lat, następnie ≥5 lat, a niedawno dla niemowląt w wieku ≥6 miesięcy. Najmłodsze niemowlęta (np. przed ukończeniem 6. mż.) są obciążone największym ryzykiem hospitalizacji z powodu zakażenia SARS-CoV-2.² Niemowlętom, które ze względu na zbyt młody wiek nie kwalifikują się jeszcze do szczepienia przeciwko COVID-19, bierną ochronę może zapewnić transfer swoistych przeciwciał od matek zaszczepionych w czasie ciąży (p. Szczepienie ciężarnych przeciwko COVID-19 zmniejszyło ryzyko hospitalizacji z powodu tej choroby u ich dzieci – przyp. red.).³ Ta strategia zapobiegania COVID-19 nie jest przedmiotem niniejszego opracowania. W poszczególnych krajach przyjęto różne podejście do zatwierdzania szczepionek przeciwko COVID-19 do stosowania u dzieci lub ich zalecania, starając się uzyskać większą równowagę bilansu korzyści i ryzyka związanych ze szczepieniem ze względu na wyjątkowo małe prawdopodobieństwo choroby o ciężkim przebiegu w tej populacji.

W niniejszym artykule omówiono różne czynniki uwzględniane przy ocenie bilansu korzyści i ryzyka związanych ze szczepieniem dzieci przeciwko COVID-19 oraz zmiany, jakim one podlegały w ostatnich latach pandemii. Skupiono się na szczepionkach przeznaczonych do stosowania u dzieci.

Korzyści ze szczepienia

Zapobieganie chorobie o ciężkim przebiegu

Początkowo szczepionki przeciwko COVID-19 zapewniały ochronę przed zakażeniem wariantem oryginalnym wirusa, ale najważniejszą korzyścią ze szczepienia jest zmniejszenie ryzyka choroby o ciężkim przebiegu. Wyniki badań obserwacyjnych sugerują, że szczepienie znacznie zmniejsza ryzyko hospitalizacji dzieci z powodu COVID-19. W badaniu przeprowadzonym w Singapurze w okresie dominacji wariantu Omikron z udziałem 255 936 dzieci w wieku 5–11 lat wykazano, że 2 dawki szczepionki mRNA BNT162b2 (Comirnaty – przyp. red.) zmniejszyły ryzyko hospitalizacji z powodu COVID-19 o 82,7% (95% CI: 74,8–88,2).⁴ Z kolei w badaniu obserwacyjnym z retrospektywnym zbieraniem danych przeprowadzonym we Włoszech w okresie od stycznia do kwietnia 2022 roku, obejmującym dzieci w wieku 5–11 lat, wykazano, że skuteczność szczepionki w zapobieganiu COVID-19 o ciężkim przebiegu (głównie wymagającej hospitalizacji) wyniosła 41,1% (95% CI: 22,2–55,4).⁵ W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa wykazano, że skuteczność szczepienia w zapobieganiu hospitalizacjom z powodu COVID-19 wyniosła 75,3% (95% CI: 48–90), natomiast nie ustalono skuteczności w zapobieganiu zgonom z powodu zbyt małej liczby takich przypadków.⁶

Należy wziąć pod uwagę kilka dodatkowych czynników. Chociaż względna skuteczność szczepienia jest duża, to z uwagi na małe ryzyko choroby o ciężkim przebiegu u dzieci, bezwzględne korzyści ze szczepienia są bardzo małe. Grupa robocza MRC Biostatistics Unit COVID-19 (działająca przy Uniwersytecie w Cambrige w Wielkiej Brytanii – przyp. red.) oszacowała, że na grudzień 2022 roku wskaźnik hospitalizacji z powodu zakażenia SARS-CoV-2 u dzieci w wieku <5 lat wynosił 0,018% (1/5500), a u dzieci w wieku 5–14 lat zaledwie 0,000087% (1/mln).⁷ Największe ryzyko choroby o ciężkim przebiegu dotyczy niewielkiej populacji, tzn. dzieci z ciężkimi chorobami towarzyszącymi, w tym istotnie skracającymi długość życia. Spośród 15 dzieci, które w okresie od grudnia 2020 roku do stycznia 2022 roku przyjęto z powodu ciężkiego przebiegu COVID-19 do jednego z londyńskich szpitali, u 11 rozpoznano ciężkie choroby towarzyszące lub inne czynniki ryzyka, w tym nowotwór złośliwy, pierwotny niedobór odporności i wcześniactwo.⁸ W badaniu przeprowadzonym w Szkocji, obejmującym całą kohortę urodzeniową, wykazano, że u 49% wszystkich dzieci i młodych dorosłych hospitalizowanych z powodu COVID-19 stwierdzono ≥1 przewlekłą chorobę towarzyszącą.⁹ U 75,3% wszystkich osób, które zmarły z powodu COVID-19 w Anglii w okresie od marca 2020 roku do grudnia 2021 roku, stwierdzono chorobę towarzyszącą lub inne czynniki ryzyka, m.in. niepełnosprawność wynikającą z ciężkiej choroby układu nerwowego lub ciężki niedobór odporności komórkowej.¹⁰ Każda próba ustalenia korzyści ze szczepienia u dzieci musi określać jego wpływ na dzieci zdrowe oraz z grup ryzyka choroby o cięższym przebiegu, które prawdopodobnie stanowią jedynie około 8% populacji pediatrycznej.¹¹ Różnicę tę uwzględniono w większości krajów, w których zalecenia dotyczące stosowania szczepionek przeciwko COVID-19 u dzieci znacznie się różnią w zależności od obecności lub braku czynników ryzyka. Ogromne znaczenie w tym kontekście ma fakt, że niemal wszystkie dzieci były kilkukrotnie eksponowane na SARS-CoV-2 i w wyniku zakażenia nabyły odporność. W związku z tym początkowa skuteczność szczepionek szacowana w kontekście braku odporności populacyjnej aktualnie będzie znacznie mniejsza. Szacuje się, że w Anglii do grudnia 2022 roku ≥98% dzieci po ukończeniu 1. roku życia co najmniej raz przeszło zakażenie SARS-CoV-2.⁷

Zapobieganie MIS-C

Ważną potencjalną korzyścią ze szczepienia dzieci przeciwko COVID-19 była ochrona przed wieloukładowym zespołem zapalnym u dzieci (MIS-C [inaczej wieloukładowy zespół zapalny u dzieci związany z COVID-19 – PIMS-TS]). Szacuje się, że u dzieci nieuodpornionych ryzyko MIS-C po zakażeniu wariantem oryginalnym SARS-CoV-2 wynosi 1/3000–5000,¹² a u niektórych może przebiegać z zaburzeniami czynności serca wymagającymi hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii.¹³ Wyniki badań sugerują, że szczepienie przeciwko COVID-19 zmniejsza ryzyko MIS-C – w duńskim badaniu oszacowano, że ryzyko względne (RR) może być mniejsze nawet o 89% (RR: 0,11 [95% CI: 0,01–0,83]).¹⁴ Jednak od czasu pojawienia się wariantu Delta w 2021 roku częstość MIS-C znacznie się zmniejszyła, a od czasu pojawienia się wariantu Omikron zespół ten rozpoznaje się niezwykle rzadko.^14,15 Przyczyny tych zmian nie są jasne, jednak może to wynikać z nowych mutacji w białku kolca SARS-CoV-2 oraz odporności populacyjnej nabytej w wyniku wcześniejszych zakażeń. W związku z tym korzyści ze szczepienia przeciwko COVID-19 w postaci zmniejszenia ryzyka MIS-C są aktualnie ograniczone.

Zapobieganie long-COVID-19

Kolejną możliwą korzyścią ze szczepienia jest zmniejszenie ryzyka długotrwałych następstw zdrowotnych po przechorowaniu COVID-19, określanych jako zespół pokowidowy (post-acute COVID syndrome) lub przedłużająca się postać COVID-19 (long-COVID-19). W dużym badaniu kohortowym z prospektywnym zbieraniem danych przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii określono obraz kliniczny i częstość występowania long-COVID-19 u dzieci i młodych dorosłych. Podobnie w badaniu kohortowym prowadzonym w Norwegii porównano objawy u dzieci z dodatnim i ujemnym wynikiem testu w kierunku SARS-CoV-2. W obu tych badaniach stwierdzono, że zarówno u dzieci z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2, jak i ujemnym wynikiem testu z dużą częstością występowały problemy psychospołeczne (sugeruje to, że objawy long-COVID-19 mogły wynikać z innych czynników niż zakażenie, np. ogólne pogorszenie jakości życia dzieci i nastolatków w trakcie pandemii COVID-19 – przyp. red.).^16,17 Z kolei w badaniu brytyjskim objawy utrzymywały się przez >3 miesiące i wpływały na życie codzienne u nielicznych dzieci.¹⁶ Stosując najszerszą definicję: „jakiekolwiek objawy utrzymujące się przez >12 tygodni”, brytyjski Office for National Statistics (ONS) oszacował, że „jakiekolwiek objawy” zgłaszało jedynie 1% dzieci w wieku 2–15 lat, a 0,6% dzieci zgłosiło, że ograniczają one ich codzienną aktywność. Po drugim zakażeniu odsetki te były jeszcze mniejsze i wynosiły odpowiednio: 0,6% i 0,4% (p. także Long-COVID-19 u dzieci i młodzieży – przyp. red.).¹⁸ Aktualnie nie ma danych wskazujących, że szczepienie wpływa na ryzyko long-COVID-19 u dzieci.

Zapobieganie transmisji SARS-CoV-2

Ostatnią potencjalną korzyścią ze szczepienia dzieci przeciwko COVID-19 jest zapobieganie przenoszeniu wirusa. Przed zarejestrowaniem jakiejkolwiek szczepionki do stosowania u dzieci, kiedy ich skład był dopasowany do wariantu krążącego w populacji, mogło to stanowić ważny element oceny bilansu korzyści i ryzyka szczepienia. W miarę pojawiania się kolejnych mutacji wariantu oryginalnego wirusa szczepionki nadal chroniły przed chorobą o najcięższym przebiegu, jednak ich skuteczność w zapobieganiu przenoszeniu wirusa była coraz mniejsza. Szczepionki mogą również zapobiegać przenoszeniu wirusa przez łagodzenie objawów i zmniejszenie wiremii u osoby zakażonej pomimo szczepienia, zmniejszając jej zakaźność, chociaż jak dotąd nie ma dowodów na takie działanie u dzieci. W badaniach przeprowadzonych u dorosłych wykazano, że osoby zaszczepione są mniej zakaźne wobec pozostałych domowników niż osoby nieszczepione i nieuodpornione.^19,20 Można podjąć próbę ekstrapolacji tych obserwacji na populację pediatryczną i uznać, że dzieci uodpornione na SARS-CoV-2 będą prawdopodobnie mniej zakaźne niż dzieci wcześniej niezakażone lub nieszczepione.

Wyniki badań z randomizacją wskazują, że szczepienie zmniejsza ryzyko objawowego zakażenia SARS-CoV-2 u dzieci.^21-24 Aktualnie jednak wiadomo, że zarówno u dorosłych, jak i dzieci ochrona przed objawowym zakażeniem zmniejsza się dość szybko wraz ze zmniejszaniem się stężenia swoistych przeciwciał, szczególnie od czasu pojawienia się wariantu Omikron, i po 12–16 tygodniach jest już minimalna.^25,26 W związku z tym szczepienie może ograniczyć przenoszenie wirusa tylko przez krótki czas, przez co podstawowy schemat szczepienia dzieci ma niewielkie znaczenie. W celu uzyskania długoterminowego wpływu na transmisję wirusa w populacji konieczne byłyby rutynowe, okresowe szczepienia przypominające.

Ryzyko związane ze szczepieniem

Odczynowość

Odczynowość szczepionki to jej zdolność do wywoływania najczęstszych typowych miejscowych i ogólnoustrojowych niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP). Szczepionki przeciwko COVID-19 charakteryzują się względnie dużą odczynowością, jednak zależy ona od dawki i wieku szczepionych osób. Dzieci w wieku ≥12 lat zwykle szczepione są preparatami w dawkach dla dorosłych i wydaje się, że ryzyko wystąpienia u nich typowych NOP jest większe niż u młodszych dziećmi.^21-24,27 Nie wiadomo, czy mniejsze ryzyko NOP po szczepieniu przeciwko COVID-19 preparatami mRNA zatwierdzonymi do stosowania u młodszych dzieci wynika z ich indywidualnych cech biologicznych, czy z mniejszej dawki szczepionki. NOP obserwowane po szczepieniu przeciwko COVID-19 są też typowe dla większości innych szczepionek i obejmują ból oraz obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, a także krótkotrwałe ogólnoustrojowe objawy grypopodobne. Taki profil odczynowości generalnie uważa się za akceptowalny, jednak warto go uwzględnić w bilansie korzyści i ryzyka, biorąc pod uwagę bezobjawowy lub łagodny przebieg zakażenia u dzieci.

Zapalenie mięśnia sercowego

Najczęstszym ciężkim NOP związanym ze szczepieniem przeciwko COVID-19 preparatami mRNA u nastolatków i młodych dorosłych jest zapalenie mięśnia sercowego. Rokowanie w przypadku zapalenia mięśnia sercowego związanego ze szczepieniem, w porównaniu z zapaleniem mięśnia sercowego o etiologii wirusowej, wydaje się korzystne. Dane z Hongkongu wskazują, że ryzyko zgonu z powodu zapalenia mięśnia sercowego związanego ze szczepieniem jest o 92% mniejsze niż w przypadku zapalenia o etiologii wirusowej.²⁸ W większości przypadków zapalenie mięśnia sercowego związane ze szczepieniem ma łagodny przebieg, chociaż w badaniu przeprowadzonym w USA u 54% pacjentów zaburzenia utrzymywały się przez ≥90 dni, a do aktywności fizycznej powróciło 68% pacjentów.²⁹ Wiele badań dotyczących częstości zapalenia mięśnia sercowego po szczepieniu przeciwko COVID-19 dostarcza danych szacunkowych dotyczących całej populacji, jednak ryzyko w dużym stopniu zależy od wieku, płci, historii szczepienia, odstępu między dawkami oraz dawki podawanej szczepionki. U kobiet ryzyko jest tylko nieznacznie większe od oczekiwanego (w populacji ogólnej – przyp. red.) i jest większe u nastolatek oraz młodych kobiet niż u starszych kobiet, wynosząc około 2–3/100 000 podanych dawek.^30-32 U mężczyzn ryzyko jest większe, przy czym dotyczy głównie nastolatków i młodych mężczyzn w wieku 12–30 lat oraz drugiej lub trzeciej dawki szczepionki. Ryzyko wydaje się również większe w przypadku szczepionki mRNA-1273 (Spikevax – przyp. red.), chociaż tego preparatu nie stosowano powszechnie u dzieci.³⁰ U nastoletnich chłopców zapalenie mięśnia sercowego po podaniu drugiej dawki szczepionki BNT162b2 występowało z częstością 6,7–15/100 000 podanych dawek.^30-32 Dostępne są ograniczone dane dotyczące ryzyka po podaniu trzeciej dawki. W badaniu przeprowadzonym w Kanadzie oszacowano, że zapalenie mięśnia sercowego po podaniu trzeciej dawki występuje z częstością 7/100 000 (iloraz przypadków obserwowanych i oczekiwanych [OER]: 139,8 [95% CI: 28,8–408,6]) i jest częstsze niż po podaniu drugiej dawki (OER: 134,29 [95% CI: 61,4–254]).³¹ Dostępnych jest niewiele danych dotyczących dzieci w wieku <12 lat, ale wydaje się, że zapalenie mięśnia sercowego występuje w tej grupie wiekowej rzadziej – w 1 systematycznym przeglądzie piśmiennictwa zapadalność oszacowano na 1,8/milion dawek.³³ Nie wiadomo, czy rzadsze występowanie zapalenia mięśnia sercowego wynika z indywidulanych cech biologicznych, mniejszej dawki szczepionki lub niedostatecznej wykrywalności u młodszych dzieci. Nie ustalono również, w jaki sposób wcześniejsze zakażenie SARS-CoV-2 wpływa na ryzyko zapalenia mięśnia sercowego, ponieważ w większości badań założono, że badana kohorta obejmowała osoby, które nie były wcześniej zakażone i w związku z tym w analizach nie uwzględniano takiej poprawki.

W wielu badaniach porównujących występowanie zapalenia mięśnia sercowego po szczepieniu i po zakażeniu SARS-CoV-2 zawyżono częstość zapalenia mięśnia sercowego po zakażeniu, ponieważ mianownik stanowią wyłącznie przypadki potwierdzone laboratoryjnie. Powszechnie wiadomo, że większość zakażeń SARS-CoV-2 przebiega skąpoobjawowo i pozostaje niewykryta, dlatego rzeczywista częstość zapalenia mięśnia sercowego po zakażeniu będzie prawdopodobnie kilka razy (5–10) mniejsza niż szacowano.³⁴

Koszty finansowe i alternatywne

W ocenie bilansu korzyści i ryzyka związanego ze szczepieniem należy uwzględnić także inne koszty. Biorąc pod uwagę fakt, że ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u większości ogólnie zdrowych dzieci jest małe, należałoby zaszczepić ich bardzo dużo, aby interwencja miała znaczący wpływ na wykorzystanie zasobów opieki zdrowotnej. Koszty zakupu szczepionek oraz ich podawania mogą się szybko zrównać ze wszystkimi korzyściami ekonomicznymi wynikającymi ze zmniejszenia obciążenia zdrowotnego związanego z COVID-19. Poza kosztami finansowymi wprowadzenie dodatkowych programów szczepień generuje koszty alternatywne. W przypadku znacznego obciążenia systemu opieki zdrowotnej zastosowanie takich programów wymaga dużego zaangażowania personelu medycznego i wykorzystania innych niezbędnych zasobów. Może to również zająć personel medyczny realizujący rutynowe programy szczepień dzieci, na które pandemia i tak już wywarła niekorzystny wpływ.³⁵

Kolejnym problemem są postawy rodziców wobec szczepienia dzieci przeciwko COVID-19. W wielu krajach odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko COVID-19 w schemacie podstawowym jest względnie niewielki, m.in. dlatego, że rodzice negują konieczność szczepienia, a dodatkowo wiele dzieci przeszło już zakażenie SARS-CoV-2. W Anglii zaszczepiono jedynie około 10% dzieci w wieku 5–11 lat (i nie prowadzi się dalszych szczepień w tej grupie wiekowej),³⁶ w Niemczech 20%,³⁷ w Hiszpanii 32%, a w Szwecji dzieci pozostają niezaszczepione, ponieważ szczepionka zarejestrowana do stosowania w tej grupie wiekowej jest tam niedostepna.³⁸ W Niemczech zarejestrowano szczepionki przeciwko COVID-19 do stosowania u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat, jednak Standing Committee on Vaccination (STIKO), podobnie jak Joint Committee on Vaccination and Immunisation (JCVI) w Wielkiej Brytanii, nie zaleca ich stosowania u ogólnie zdrowych dzieci w tej grupie wiekowej. Co więcej, wahania rodziców wobec szczepienia dzieci przeciwko COVID-19 mogą zmniejszyć wyszczepialność w ramach istniejących rutynowych programów szczepień (np. przeciwko grypie sezonowej), które miały być prowadzone wspólnie. Ocena potencjalnego wpływu szczepienia przeciwko COVID-19 na rutynowe programy szczepień wymaga dodatkowych badań.

Zmieniająca się dynamika

Wprowadzenie do stosowania pierwszych szczepionek przeciwko COVID-19 początkowo nie budziło wątpliwości dotyczących istotnych korzyści z ich stosowania w populacji dorosłych, ale z biegiem czasu nawet w tej grupie sytuacja się zmieniła. W wielu krajach nie zaleca się już dodatkowych dawek przypominających młodszym dorosłym (np. w wieku <50, <60 lub <65 lat) nieobarczonym czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19, takimi jak przewlekłe choroby towarzyszące, lub czynnikami zwiększającymi ryzyko narażenia na zakażenie (np. wykonywany zawód – przyp. red.).³⁹ Wynika to z sukcesu początkowej kampanii szczepień oraz znacznego odsetka zaszczepionych i zakażonych w całej populacji. Ponadto pojawienie się wariantu Omikron zmieniło dynamikę sytuacji epidemiologicznej w związku z większą zaraźliwością, ale również mniejszą zjadliwością tego wariantu.⁴⁰

Dynamika ta zmieniła się również w przypadku dzieci. Początkowe doniesienia dotyczące zwiększonego ryzyka zapalenia mięśnia sercowego po podaniu szczepionek mRNA wywołały pewne wątpliwości dotyczące zalecania szczepionek u dzieci, ponieważ wydawało się, że ryzyko wystąpienia tego zdarzenia niepożądanego zwiększa się odwrotnie do wieku (później okazało się, że ryzyko jest największe u nastolatków i młodych dorosłych do 30. rż.).⁴¹ Ponadto w momencie wprowadzenia do stosowania szczepionek dla młodszych dzieci duży odsetek tej populacji nie nabył jeszcze odporności w wyniku zakażenia. Aktualnie szacuje się, że >98% dzieci przeszło już zakażenie SARS-CoV-2, w tym większość z nich więcej niż raz.⁷ Największe korzyści ze szczepienia obserwowano przed pierwszym zakażeniem SARS-CoV-2, a przy każdej kolejnej ekspozycji bezwzględne korzyści wynikające ze szczepienia maleją. Miało to również istotny wpływ na korzyść w postaci ochrony przed MIS-C. Aktualnie dostępne dane sugerują, że chociaż ryzyko związane ze szczepieniem jest mniejsze niż początkowo sądzono, korzyści ze szczepienia u zdrowych dzieci, które nawet początkowo były małe, z czasem również się zmniejszyły.

Amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zalecają szczepienie przeciwko COVID-19 wszystkim osobom >6. miesiąca życia. W Wielkiej Brytanii i krajach Unii Europejskiej szczepienie przeciwko COVID-19 jest zasadniczo zarezerwowane dla dzieci w wieku ≥5 lat z ciężkimi chorobami towarzyszącymi, które są obarczone ryzykiem ciężkiego przebiegu COVID-19, a w niektórych innych krajach dla dzieci mieszkających z osobą z niedoborem odporności (również Światowa Organizacja Zdrowia nie zaleca rutynowego szczepienia przeciwko COVID-19 ogólnie zdrowych dzieci; p. Stosowanie szczepionek przeciwko COVID-19 w kontekście dominacji wariantu Omikron i odporności populacyjnej – przyp. red.). W praktyce zaleca się postępować zgodnie z zaleceniami krajowymi (p. Komunikat Ministra Zdrowia w sprawie realizacji szczepienia przeciwko COVID-19 w sezonie 2023/2024 – przyp. red.).

Podsumowanie

Małe ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u ogólnie zdrowych dzieci oznacza, że, dokonując bilansu, należy brać pod uwagę nawet niewielkie ryzyko NOP związane ze szczepieniem. Większość korzyści ze szczepienia przeciwko COVID-19 w postaci zapobiegania chorobie o ciężkim przebiegu lub MIS-C zostało zminimalizowanych przez nabycie odporności w wyniku zakażenia i rzadsze występowanie nadmiernej reakcji zapalnej ze względu na istniejącą odporność i ewolucję wirusa. Jakakolwiek potencjalna korzyść w postaci zapobiegania transmisji wirusa jest marginalna i krótkotrwała. W sytuacji powszechnej odporności populacyjnej nabytej w wyniku zakażenia znaczne koszty finansowe i alternatywne związane z wprowadzeniem kolejnych programów szczepień mogą zrównoważyć wszelkie korzyści wynikające z przejściowej zwiększonej odporności ogólnie zdrowych dzieci. Z kolei dzieci z grupy ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 odniosą znacznie większe korzyści z podawanych okresowo dawek przypominających, co aktualnie stanowi podstawę większości krajowych zaleceń dotyczących zdrowia publicznego.