Skróty: EOG – Europejski Obszar Gospodarczy, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, PCV-10 – 10-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-13 – 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, UE – Unia Europejska
Agnieszka Woźniak, mgr zdrowia publicznego, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie, starszy specjalista w Dziale Refundacji Wydziału Oceny Technologii Medycznych |
Magdalena Koperny mgr zdrowia publicznego, specjalista epidemiologii, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie, kierownik Działu Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia |
Małgorzata Ściubisz mgr zdrowia publicznego, redaktor „Medycyny Praktycznej – Szczepienia” |
Wprowadzenie
Pierwszą skoniugowaną szczepionkę przeciwko
pneumokokom przeznaczoną do stosowania w profilaktyce
inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP)
głównie u dzieci do 5. roku życia zarejestrowano w Unii Europejskiej w 2001 roku. Od tego czasu
kolejne kraje systematycznie klasyfikowały szczepienia
przeciwko pneumokokom do grupy szczepień
publicznych, finansowanych i wprowadzały je
do programów powszechnych szczepień dzieci.
Obecnie w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego
Obszaru Gospodarczego (UE/EOG), w tym w Polsce, dostępna jest 1 lub 2 skoniugowane
szczepionki przeciwko pneumokokom – 10-walentna
(PCV-10), zarejestrowana do stosowania u dzieci
od ukończenia 6. tygodnia życia do ukończenia 5 lat, oraz 13-walentna (PCV-13), przeznaczona
do stosowania u osób od ukończenia 6. tygodnia
życia (PCV-13 zastąpiła preparat 7-walentny).
Materiał i metoda
Informacje na temat programów powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom w krajach europejskicha uzyskano ze strony internetowej European Centre for Disease Prevention and Control (Vaccine Scheduler: https://vaccine-schedule.ecdc.europa.eu/), WHO vaccine-preventable diseases: monitoring system. 2018 global summary (http://apps.who.int/immunization_monitoring/globalsummary/schedules) oraz http://view-hub.org/, a następnie zweryfikowano je na podstawie informacji dostępnych na stronach internetowych instytucji publicznych odpowiedzialnych za zdrowie w poszczególnych krajach oraz skontaktowano się za pośrednictwem poczty elektronicznej z przedstawicielami tych instytucji. Dodatkowo, w celu weryfikacji, zwrócono się do firmy GSK Services sp. z o.o. z prośbą o aktualizację danych udostępnionych w 2017 r.
a Ze względu na dostępność danych w zestawieniu uwzględniono następujące kraje: Albania, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Mołdawia, Macedonia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Szwajcaria, Węgry, Wielka Brytania, Włochy).
Programy powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom
Programy powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom finansowane ze środków publicznych są prowadzone w 30 z 37 krajów UE/EOG (p. ryc.). Instytucje odpowiedzialne za opracowanie i/lub wdrożenie programów powszechnych szczepień (na poziomie krajowym lub regionalnym) najczęściej wybierają preparat (PCV-10, PCV-13 lub obydwa), którym szczepione są dzieci w określonej populacji, na drodze przetargu. W zależności od rozwiązań systemowych danego kraju, szczepienia ujęte w programie są bezpłatne lub częściowo refundowane. Jeśli natomiast rodzice dziecka decydują się na zastosowanie innej szczepionki niż jest dostępna w powszechnym programie, wtedy sami pokrywają cały koszt jej zakupu. Takie rozwiązanie funkcjonuje w 24 krajach, w których w ramach programu powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom dla populacji ogólnej dzieci dostępny jest jeden rodzaj szczepionki (PCV-10 lub PCV-13), a drugi ewentualnie można zakupić na rynku prywatnym. W 13 krajach powszechne szczepienia dzieci przeciwko pneumokokom są realizowane preparatem PCV-10, a w kolejnych 13 krajach stosuje się PCV-13. W Czechach pełnym publicznym finansowaniem objęta jest PCV-10, natomiast PCV-13 rodzice mogą kupić za dopłatą (częściowa refundacja). W krajach, w których istnieją autonomiczne regiony (Niemcy, Hiszpania, Belgia, Szwecja, Włochy), kalendarz szczepień i/lub sposób organizacji oraz finansowania szczepień jest ustalany na poziomie regionalnym.
Ryc. Programy powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom w populacji ogólnej dzieci w Europie (stan na wrzesień 2018 r).
W Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Czarnogórze,
Estonii, Macedonii oraz na Malcie szczepienia przeciwko pneumokokom dla populacji ogólnej
dzieci nie są objęte publicznym finansowaniem, a preparaty (PCV-10 i/lub PCV-13) są dostępne
wyłącznie na rynku prywatnym. Z oficjalnej informacji
otrzymanej od chorwackiego Instytutu
Zdrowia Publicznego wynika, że program powszechnych
szczepień przeciwko pneumokokom
dla całej populacji dzieci rozpocznie się w Chorwacji w 2019 roku, jednak nie podjęto jeszcze decyzji,
którym preparatem (PCV-10 czy PCV-13)
będzie realizowany. W Czarnogórze oraz w Estonii
wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko
pneumokokom dla całej populacji dzieci jest nadal
przedmiotem dyskusji.
W Polsce program powszechnych szczepień
dzieci przeciwko pneumokokom rozpoczął się w 2017 roku. Objęto nim wszystkie dzieci urodzone
po 31 grudnia 2016 roku. Do tej pory (2017 i 2018 r.) program powszechnych szczepień w populacji
ogólnej dzieci jest realizowany szczepionką PCV-10.
Programy szczepień przeciwko pneumokokom dzieci z grup ryzyka
W 10 krajach, tj. w Bułgarii, Czechach, Finlandii, Litwie, Łotwie, Norwegii, Polsce, Rumunii, Słowenii i Szwajcarii, szczepieniami przeciwko pneumokokom finansowanymi ze środków publicznych obok zdefiniowanej populacji ogólnej objęte są również dzieci z grupy ryzyka zachorowania na IChP. W Czarnogórze oraz Chorwacji bezpłatny dostęp do szczepień przeciwko pneumokokom (zarówno PCV-10, jak i PCV-13) mają tylko dzieci z grup ryzyka.
Obowiązujące schematy szczepień
Obecnie w 28 krajach prowadzących programy powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom w populacji ogólnej stosuje schemat skrócony (2+1), który obejmuje 2 dawki szczepienia pierwotnego (zazwyczaj w 2. i 4. mż.) oraz 1 dawkę uzupełniającą (zazwyczaj w 12. mż.). Tylko w Bułgarii oraz Grecji dzieci z populacji ogólnej szczepione są w schemacie 3+1. Schematy szczepień dzieci z grup ryzyka są zróżnicowane, jednak częściej stosuje się u nich schemat rozszerzony, czyli 3+1.
Piśmiennictwo:
1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2017 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2018. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, poz. 1082. Internetional Vaccine Access Center. www.view-hub.org
3. Vaccine Schedule Europe. European Centre for Disease Prevention and Control. vaccineschedule.ecdc.europa.eu/Pages/Scheduler.aspx
4. WHO vaccine-preventable diseases: monitoring system. 2018 global summary. WHO vaccine-preventable diseases: monitoring system. 2018 global summary. www.apps.who.int