Wprowadzenie
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A) jest częstą chorobą zakaźną, przebiegającą zwykle bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Żółtaczka występuje tylko u 10% chorych (głównie dorosłych). Ponad połowa przypadków WZW typu A występuje u dzieci.
Od 1966 roku w USA lekarze pierwszego kontaktu, szpitale i laboratoria diagnostyczne mają obowiązek zgłaszania do centralnego rejestru wszystkich przypadków potwierdzonego zapalenia wątroby typu A (bierny nadzór epidemiologiczny). Najlepszą metodą zapobiegania chorobom zakaźnym są szczepienia ochronne.
Od 10 lat dostępna jest szczepionka przeciwko WZW typu A. W 1996 roku wprowadzono zalecenie szczepienia przeciwko WZW typu A osób z grup zwiększonego ryzyka, a w 1999 roku szczepienie to zostało wpisane do Programu Szczepień Obowiązkowych w 11 stanach USA, w których zachorowalność na WZW typu A była w poprzedzających latach największa (rocznie ponad 20 przypadków/100 000 osób).
Pytanie kliniczne
Czy obowiązkowe szczepienie przeciwko WZW typu A dzieci mieszkających w stanach o największej w USA zachorowalności ograniczyło liczbę zachorowań na WZW typu A w tych rejonach i wpłynęło na zachorowalność w stanach, w których szczepienie nie jest obowiązkowe?
Metodyka
badanie kohortowe
Lokalizacja
USA
Opis metody
Na podstawie danych epidemiologicznych z lat 1987–1997 dotyczących USA wyodrębniono stany o dużej zachorowalności na WZW typu A (>20 przypadków/100 000 osób/rok – 11 stanów), umiarkowanej (10–20 przypadków/100 000 osób/rok – 6 stanów) i małej (<10 przypadków/100 000 osób/rok – 33 stany).
W 1999 roku w stanach o dużej zachorowalności wprowadzono obowiązkowe szczepienia dzieci przeciwko WZW typu A, a w stanach o umiarkowanej zachorowalności szczepienie to jest zalecane. Zachorowalność na WZW typu A ponownie oceniono w 2003 roku i porównano z zachorowalnością wyjściową (z lat 1987–1997).
Analizę przeprowadzono (1) dla wszystkich stanów łącznie, (2) dla stanów o wyjściowo dużej i umiarkowanej zachorowalności, (3) dla stanów o wyjściowo małej zachorowalności.
Punkty końcowe lub oceniane zmienne
(1) zachorowalność na WZW typu A w stanach, w których prowadzono szczepienia przeciwko WZW typu A; (2) zachorowalność na WZW typu A w stanach, w których nie wykonywano szczepień; (3) zachorowalność na WZW typu A we wszystkich stanach.
Definicje:
– WZW typu A – wystąpienie żółtaczki i(lub) stwierdzenie zwiększonej aktywności enzymów wątrobowych potwierdzone dodatnim wynikiem badania serologicznego (obecność przeciwciał klasy IgM przeciwko HAV);
– zachorowalność na WZW typu A – określano w przeliczeniu na 100 000 osób/rok.
Wyniki przedstawiono jako porównanie zachorowalności na WZW typu A w roku 2003 i w latach 1990–1997.
Wyniki
Po wprowadzeniu obowiązkowych i zalecanych szczepień przeciwko WZW typu A w roku 2003, w porównaniu z latami 1990–1997, w stanach objętych programem szczepień (17 stanów) stwierdzono zmniejszenie zachorowalności na WZW typu A (w przeliczeniu na 100 000 osób/rok: 2,5 vs 21,1; RRR: 88,2% [95% CI: 87,7–88,7]). Analiza w zależności od wieku wykazała, że zmniejszenie zachorowalności było największe u dzieci w wieku 2–9 lat (1,7 vs 38,7; RRR: 95,6% [95% CI: 94,8–96,1]), a najmniejsze wśród młodych dorosłych >=19. roku życia (2,7 vs 17,4; RRR: 84,5% [95% CI: 84,0–85,5]).
Zmniejszenie zachorowalności na WZW typu A zaobserwowano również w stanach, w których nie prowadzono szczepień (o małej wyjściowej zachorowalności), chociaż różnica ta była zdecydowanie mniejsza (2,7 vs 5,7; RRR: 52,6% [95% CI: 51,0–54,2]).
Zmniejszenie zachorowalności na WZW typu A w 2003 roku w porównaniu z zachorowalnością wyjściową dotyczyło także całej amerykańskiej populacji (2,6 vs 10,7; RRR: 75,7% [95% CI: 75,1–76,3]). Podobnie jak w stanach objętych programem różnica ta była największa wśród dzieci w wieku 2–9 lat.
Wprowadzenie szczepień przeciwko WZW typu A ograniczyło zachorowalność zwłaszcza wśród dzieci i spowodowało, że obecnie w USA choroba ta najczęściej występuje u młodych dorosłych (mężczyźni w wieku 25–39 lat).
Wnioski
Wprowadzenie obowiązkowych i zalecanych szczepień przeciwko WZW typu A u dzieci mieszkających w stanach o największej w USA zachorowalności na HAV istotnie zmniejszyło liczbę zachorowań zarówno w grupach objętych szczepieniem, jak i w całej populacji amerykańskiej.
Opracowali: dr med. Przemko Kwinta, dr med. Bożena Dubiel
Konsultowała dr hab. med. Małgorzata Pawłowska
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy
