Opracowała Małgorzata Ściubisz
W europejskim wieloośrodkowym badaniu obserwacyjnym oceniono wpływ programów powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom szczepionkami skoniugowanymi –10-walentną (PCV-10) i/lub 13-walentną (PCV-13) – na zapadalność na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) w ciągu pierwszych 8 lat ich prowadzenia. Badanie przeprowadzono w ramach finansowanego przez European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) projektu SpIDnet, którego celem jest m.in. ocena wpływu powszechnych programów szczepień przeciwko pneumokokom na epidemiologię IChP w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG). System nadzoru epidemiologicznego nad IChP prowadzony w ramach SpIDnet jest ujednolicony w zakresie definicji IChP i laboratoryjnych metod diagnostycznych (wyizolowanie Streptococcus pneumoniae z krwi lub innego płynu ustrojowego jałowego w prawidłowych warunkach lub dodatni wynik badania PCR w kierunku obecności kwasu nukleinowego S. pneumoniae). SpIDnet zbiera dane z Czech, Danii, Anglii, Finlandii, Francji, Irlandii, Holandii, Norwegii, Szkocji, Szwecji oraz Hiszpanii.
Porównano zapadalność na IChP w okresie po rozpoczęciu programów powszechnych szczepień z użyciem preparatów PCV-10 i/lub PCV-13 (lata 2011–2018) ze średnią zapadalnością w okresie stosowania szczepionki 7-walentnej (PCV-7) lub w latach 2005–2008 w Finlandii, która nie stosowała PCV-7. Zapadalność porównano również m.in. w zależności od wieku (<5 lat, 5–64 lat, ≥65 lat), stosowanego preparatu (PCV-10 lub PCV-13) oraz serotypu pneumokoka (m.in. serotypy uwzględnione w PCV-7 [4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F, 23F], uwzględnione w PCV-10, ale nie w PCV-7 [1, 5, 7F], uwzględnione w PCV-13, ale nie w PCV-10 [3, 6A, 19A], nieszczepionkowe). Osobno przeanalizowano wpływ programów powszechnych szczepień na zapadalność na IChP wywołaną serotypem 3, ponieważ istnieją wątpliwości czy szczepionki rzeczywiście są skuteczne wobec tego typu pneumokoka (p. Czy PCV-13 zapobiegała zachorowaniom na IChP wywołaną przez serotyp 3 u dzieci? – przyp. red.).
W 2018 roku populacja objęta nadzorem nad IChP w analizowanych krajach wyniosła 9 729 148 dzieci <5. roku życia, 131 432 901 osób w 5.–64. roku życia, 33 179 491 osób ≥65. roku życia. W tym samym roku zarejestrowano łącznie 17 302 przypadki IChP, w tym 964 (9,9/100 000) wśród dzieci <5. roku życia, 6928 (5,3/100 000) wśród osób w 5.–64. roku życia oraz 9410 (28,5/100 000) wśród dorosłych ≥65. roku życia. W ciągu 8 lat po rozpoczęciu powszechnych szczepień z użyciem PCV-13 i/lub PCV-10, w porównaniu z okresem stosowania PCV-7, zapadalność na IChP w populacji dzieci w wieku <5. roku życia zmniejszyła się o: 42% (iloraz współczynników zapadalności [IRR]: 0,58 [95% CI: 0,49–0,70]) niezależnie od serotypu pneumokoka, o 88% (IRR: 0,12 [95% CI: 0,07–0,22]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-7, o 95% (IRR: 0,05 [95% CI: 0,02–0,12]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-10, ale nie w PCV-7, o 46% (IRR: 0,54 [95% CI: 0,32–0,93]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-13, ale nie w PCV-10. Zmniejszenie zapadalności na IChP odnotowano również w starszej populacji, nieobjętej programem powszechnych szczepień z użyciem PCV (pośredni efekt programów). W populacji osób w 5.–64. roku życia zapadalność na IChP zmniejszyła się o: 22% (IRR: 0,78 [95% CI: 0,71–0,87]) niezależnie od serotypu pneumokoka, o 83% (IRR: 0,17 [95% CI: 0,12–0,24]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-7, o 93% (IRR: 0,07 [95% CI: 0,04–0,11]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-10, ale nie w PCV-7. Natomiast nie zaobserwowano zmniejszenia się zapadalności na IChP wywołaną przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-13, ale nie w PCV-10. W populacji osób ≥65. roku życia zapadalność na IChP zmniejszyła się o: 86% (IRR: 0,14 [95% CI: 0.09–0.20]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-7, o 91% (IRR: 0,09 [95% CI: 0.06–0.14]) w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-10, ale nie w PCV-7. W tej najstarszej populacji nie stwierdzono jednak zmniejszenia się zapadalności na IChP niezależnie od typu serologicznego oraz w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-13, ale nie w PCV-10.
W żadnej grupie wiekowej nie stwierdzono również zmniejszenia się zapadalności na IChP wywołaną przez serotyp 3. Natomiast zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy nieszczepionkowe zwiększyła się we wszystkich grupach wiekowych.
W analizie uwzględniającej rodzaj preparatu stosowanego w ramach programu powszechnych szczepień stwierdzono, że w populacji dzieci <5. roku życia zapadalność na IChP niezależnie od serotypu pneumokoka zmniejszyła się zarówno w krajach stosujących PCV-10 (o 46% [95% CI: 25–61]), jak i w krajach stosujących PCV-13 (o 33% [95% CI: 12–50] oraz o 54% [95% CI: 44–61] w regionach Hiszpanii), podobnie jak zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy pneumokoka uwzględnione w PCV-10, ale nie w PCV-7 (o 80–89%). Z kolei zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy uwzględnione w PCV-13, ale nie w PCV-10 zmniejszyła się o 63–69% w krajach stosujących PCV-13, natomiast zwiększyła się o 49% w krajach stosujących PCV-10. W populacji dzieci <5. roku życia zapadalność na IChP wywołaną przez serotyp 3 zwiększyła się w krajach stosujących PCV-10, natomiast w krajach stosujących PCV-13 zmniejszyła się o 22% (efekt ten dotyczył tylko dzieci objętych programem, w starszych grupach wiekowych zapadalność zwiększyła się podobnie jak w krajach stosujących PCV-10). Z kolei zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy nieszczepionkowe (nieuwzględnione ani w PCV-10, ani w PCV-13) zwiększyła się zarówno w krajach stosujących PCV-10, jak i PCV-13, choć presja selekcyjna dotyczyła różnych typów pneumokoka. W populacji osób ≥65. roku życia zapadalność na IChP wywołana przez serotypy uwzględnione w PCV-10, ale nie w PCV-7, podobnie jak w populacji dzieci, zmniejszyła się o 80–89%. Z kolei zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy uwzględnione w PCV-13, ale nie w PCV-10 zmniejszyła się o 26–30% w krajach stosujących PCV-13, natomiast w krajach stosujących PCV-10 zwiększyła się o 78%. W tym samym okresie w populacji osób ≥65. roku życia zapadalność na IChP wywołaną przez serotyp 3 zwiększyła się w krajach stosujących PCV-10 i stosujących PCV-13.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że programy powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom z użyciem PCV-10 i/lub PCV-13 wydają się mieć podobny wpływ na ogólną zapadalność na IChP w ciągu 8 lat ich realizacji, choć dystrybucja typów serologicznych pneumokoka odpowiedzialnych za IChP była różna. W przypadku obu szczepionek korzystny efekt programów był pomniejszony przez zwiększenie zapadalności na IChP wywołaną przez serotypy nieszczepionkowe.
