Opracowała lek. Iwona Rywczak
Osoby zakażone HIV są narażone na zwiększone ryzyko inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) oraz pozaszpitalnego zapalenia płuc (PZP) wywołanego przez Streptococcus pneumoniae. Choroby te zwykle wymagają hospitalizacji, wskaźnik śmiertelności może sięgać 25%, obserwuje się również dużą częstość nawrotów zakażeń pneumokokowych w tej grupie pacjentów. Zalecenie szczepień przeciwko pneumokokom osób zakażonych HIV jest od wielu lat uwzględnione w wytycznych obowiązujących w różnych krajach. Wymienia je także polski Program Szczepień Ochronnych oraz wytyczne Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS. Niestety, mimo tych zaleceń wskaźniki wyszczepialności pozostają na niskim poziomie.
W czasopiśmie „Clinical Infectious Diseases” opublikowano wyniki badania populacyjnego przeprowadzonego w Holandii, oceniającego zapadalność na IChP i PZP u osób dorosłych zakażonych HIV, w zależności od liczby limfocytów CD4 i stosowanej terapii antyretrowirusowej, oraz czynniki ryzyka choroby pneumokokowej. W badaniu uwzględniono zachorowania na IChP i PZP w latach 2008–2017 wśród pacjentów objętych opieką ośrodka referencyjnego w Amsterdamie. IChP zdefiniowano jako zakażenie S. pneumoniae potwierdzone dodatnim wynikiem posiewu krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego.
W analizowanym okresie zidentyfikowano 24 zachorowania na IChP i 318 zachorowań na PZP u 215 osób. Wskaźnik wyszczepialności jakąkolwiek szczepionką przeciwko pneumokokom wyniósł 5,9%. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym PZP był S. pneumoniae (30%), a w dalszej kolejności H. influenzae (19%), P. jirovecii (14%) i wirusy (11%), głównie wirus grypy. Wszystkie zachorowania na IChP były wywołane przez typy pneumokoka uwzględnione w składzie szczepionek (skoniugowanej i/lub polisacharydowej). Ogólna zapadalność na IChP wyniosła 111/100 000 osobolat i była ponad 7-krotnie większa niż w populacji ogólnej Holandii (14,9/100 000) i ponad 20-krotnie większa niż w populacji zdrowych dorosłych (5/100 000). Zapadalność na PZP wyniosła 1529/100 000 osobolat i była ponad 8-krotnie większa od zapadalności w ogólnej populacji (188/100 000), a zapadalność na pneumokokowe zapalenie płuc wyniosła 159/ 100 000 osobolat. Na IChP i PZP częściej chorowały osoby z liczbą limfocytów CD4 <500/µl niż osoby z CD4>500/µl (iloraz współczynników zapadalności [IRR] odpowiednio 6,1 i 2,4). Jednak nawet osoby z dobrze prowadzoną kombinowaną terapią antyretrowirusową (cART), u których uzyskano supresję wirusologiczną, z liczbą limfocytów CD4 >500/µl, chorowały 4-krotnie częściej na IChP i 5-krotnie częściej na PZP niż populacja ogólna. W celu oceny czynników ryzyka PZP przeprowadzono analizę kliniczno-kontrolną, w której uwzględniono wyłącznie osoby leczone cART. Do każdego pacjenta, który przebył PZP, dobrano 1 osobę dopasowaną pod względem daty rozpoznania zakażenia HIV. Jako czynniki ryzyka PZP u osób leczonych cART zidentyfikowano wiek >60 lat, liczbę limfocytów CD4 200–500/µl i <200/µl, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, nikotynizm i stosowanie narkotyków. Zarówno w grupie przypadków, jak i w grupie kontrolnej, wyszczepialność przeciwko pneumokokom była mała (odpowiednio 7,4 i 3,7%).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że w porównaniu z populacją ogólną zapadalność na IChP i PZP u osób zakażonych HIV jest większa i dotyczy to również tych osób leczonych cART, u których uzyskano supresję replikacji wirusa i z prawidłową liczbą limfocytów CD4.
Chociaż dane o korzyściach szczepienia przeciwko pneumokokom wśród osób zakażonych HIV są nieliczne, wyniki badania wskazują, że choroba pneumokokowa stanowi duże obciążenie w tej grupie pacjentów. W badanej populacji S. pneumoniae był najczęstszą przyczyną zapalenia płuc, a zakażenia inwazyjne były wywołane przez typy serologiczne uwzględnione w składzie szczepionek. Stanowi to dodatkowy argument popierający przestrzeganie zalecenia szczepień przeciwko pneumokokom osób zakażonych HIV.
