Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”
Od 2006 roku w Stanach Zjednoczonych szczepienie przeciwko HPV zalecane jest wszystkim dziewczynkom w wieku 11–12 lat oraz uprzednio nieszczepionym młodym kobietom w wieku do 26 lat. Początkowo szczepienia realizowano w schemacie 3-dawkowym (0, 1, 6 miesięcy), jednak w 2016 roku Advisory Committee for Immunization Practices (ACIP) wydał zalecenie, aby dziewczętom, które rozpoczną szczepienie przed ukończeniem 15. roku życia, podawać 2 dawki szczepionki w schemacie 0, 6–12 miesięcy. Przez lata realizacji programu wyszczepialność sukcesywnie się zwiększała, jednak wszystkie zalecane dawki szczepionki otrzymała niespełna połowa nastolatek i młodych kobiet w wieku 13–17 lat.
Stworzyło to unikalną okazję do przeprowadzenia badania kliniczno-kontrolnym typu test-negative design oceniającego skuteczność rzeczywistą szczepionek przeciwko HPV w zapobieganiu śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN) co najmniej drugiego stopnia (CIN2+) wywołanej przez typy HPV, które najczęściej odpowiadają na zachorowania na raka szyjki macicy, tj. 16 i 18, w zależności od liczby podanych dawek.
Naukowcy wykorzystali dane z systemu aktywnego nadzoru epidemiologicznego nad CIN2+ prowadzonego w ramach projektu Human Papillomavirus Vaccine Impact Monitoring Project (HPV-IMPACT) w pięciu stanach i nadzorowanego przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Wyjściową populację badania stanowiło 1 500 000 kobiet w wieku ≥18 lat mieszkających w stanach objętych nadzorem epidemiologicznym. W latach 2008–2014 CIN2+ (tj. CIN drugiego stopnia, CIN trzeciego stopnia oraz raka gruczołowego in situ) potwierdzone w badaniu histopatologicznym rozpoznano u 11 032 kobiet w wieku kwalifikującym do szczepienia przeciwko HPV (tj. kobiet, które w 2006 roku miały ≤26 lat). Typ wirusa HPV w zmianie udało się ustalić dla 7327 (84,3%) kobiet, a status szczepienia przeciwko HPV dla 3671 (50,1%) z nich.
Ostatecznie do analizy zakwalifikowano 3300 kobiet z rozpoznaniem CIN2+. Grupę przypadków otworzyło 1561 kobiet, u których rozpoznano CIN2+ wywołaną przez HPV typu 16 lub 18, a grupę kontrolną 1739 kobiet, u których rozpoznano CIN2+ wywołaną przez HPV innego typu. Z uwagi na to, że od zakażenia wirusem HPV do rozwoju CIN mija zazwyczaj co najmniej kilka lat, autorzy przyjęli 24-miesięczny okres przejściowy między szczepieniem a wykryciem CIN2+, tak aby zmniejszyć prawdopodobieństwo włączenia do analizy zmian wywołanych przez zakażenie nabyte jeszcze przed szczepieniem. Co najmniej 1 dawkę szczepionki przeciwko HPV co najmniej 24 miesiące przed badaniem, w którym wykryto zmianę, otrzymało 155 (10%) kobiet z grupy przypadków (w tym 73 kobiety otrzymały 3 dawki, 35 kobiet otrzymało 2 dawki, a 47 kobiet – 1 dawkę) oraz 414 (24%) kobiet z grupy kontrolnej (w tym 252 kobiety otrzymały 3 dawki, 73 kobiety otrzymały 2 dawki, a 89 kobiet – 1 dawkę). Kobiety, które nie otrzymały żadnej dawki szczepionki, oraz te, który otrzymały wszystkie dawki szczepionki przed upływem 24 miesięcy do badania histopatologicznego, w którym wykryto CIN2+, uznano za nieszczepione.
Przeprowadzona analiza wykazała, że skuteczność szczepienia przeciwko HPV w zapobieganiu CIN2+ wywołanych przez HPV-16 lub 18 wyniosła 47% (95% CI: 24–63) dla 1 dawki szczepionki, 55% (95% CI: 31–70) dla 2 dawek oraz 74% (95% CI: 65–80) dla 3 dawek. W bezpośrednim porównaniu skuteczności szczepienia przeciwko HPV w zależności od liczby podanych dawek wykazano, że skuteczność 3 dawek szczepionki przeciwko HPV była niemal 40% większa niż skuteczność 1 lub 2 dawek (iloraz szans skorygowany o znane czynniki zakłócające [aOR] wyniósł odpowiednio: 0,61 [95% CI: 0,38–0,99] lub 0,64 [95% CI: 0,39–1,05]). Natomiast różnica w skuteczności 1 i 2 dawek szczepionki przeciwko HPV była niewielka. W badaniu zaobserwowano również, że skuteczność szczepionki była większa u kobiet zaszczepionych w młodszym wieku (kohorta urodzona w latach 1987–1994) niż u tych, które zaszczepiono później (kohorta urodzona w latach 1979–1986) – skuteczność szczepienia przeciwko HPV w zależności od liczby podanych dawek (1, 2 lub 3) wyniosła odpowiednio: 59% (95% CI: 30–76), 64% (95% CI: 34–80), 83% (95% CI: 73–89) vs 31% (95% CI: od -15 do 59), 44% (95% CI: od -2 do 69), 59% (95% CI: 41–72).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że szczepienie przeciwko HPV zapobiega rozwojowi CIN2+ wywołanych przez typ 16 lub 18 HPV, jednak skuteczność różni się od liczby podanych dawek i największą zapewniają 3 dawki szczepionki. Większa skuteczność szczepionki w młodszej kohorcie urodzeniowej potwierdza zasadność szczepienia w młodszym wieku, przed ekspozycją na zakażenie HPV w wyniku kontaktów seksualnych, choć korzyści ze szczepienia odnoszą także kobiety zaszczepione w późniejszym wieku. Dalszy nadzór epidemiologiczny nad CIN2+ pozwoli na pełniejszą ocenę skuteczności 1 oraz 2 dawek szczepionki przeciwko HPV, a będzie to możliwe wówczas, gdy dziewczęta szczepione przeciwko HPV zgodnie z zaleceniami z 2016 roku osiągną wiek, w którym wykonywane są badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy.
