Czy można zaszczepić 15-letniego chłopca przeciwko COVID-19 pozostającego w opiece zastępczej? Rodziną zastępczą jest babcia, ojciec ma ograniczone prawa rodzicielskie, decyzja sądu nie wspomina nic o matce dziecka.
Szczepienie przeciwko COVID-19 jest szczepieniem zalecanym, a nie obowiązkowym. Oznacza to, że wymagana jest formalna zgoda rodzica dziecka 15-letniego na szczepienie, choć na wykonanie u dziecka badania kwalifikacyjnego poprzedzającego wykonanie takiego szczepienia wystarczy zgoda opiekuna faktycznego. Przy szczepieniu 15-letniego dziecka przeciwko COVID-19 nie musi więc być obecny ojciec dziecka – do zebrania wywiadu przy lekarskim badaniu kwalifikacyjnym wystarczy obecność babci jako opiekuna faktycznego.
Babcia będąca spokrewnioną rodziną zastępczą dziecka jest opiekunem faktycznym. Opiekunem faktycznym określa się osobę sprawującą, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga (umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu ).2Ustanowienie pieczy zastępczej co do zasady nie wyłącza istnienia władzy rodzicielskiej rodzica dziecka (nawet ograniczonej sądownie), ponieważ rodzic nadal pozostaje przedstawicielem ustawowym dziecka. Przedstawiciel ustawowy dziecka ma także prawo do wyrażenia zgody na udzielenie informacji o stanie zdrowia dziecka innym osobom (np. babci).
Ojciec chłopca, który ma ograniczoną władzę rodzicielską, może podpisać oświadczenia o zgodzie na szczepienie dziecka na formularzu badania przesiewowego3 lub może udzielić babci będącej rodziną zastępczą pełnomocnictwa do wyrażenia przez nią zgody na to świadczenia zdrowotne u dziecka. Taką możliwość dopuszczono w orzecznictwie sądowym Sądu Najwyższego (uchwała z dnia 13 maja 2015 r., III CZP 19/15, Biuletyn Izby Cywilnej Sądu Najwyższego 6/2015)4. Przedstawiciel ustawowy małoletniego dziecka może udzielić pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o wyrażeniu zgody przewidzianej w art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Sąd Najwyższy dopuścił w tym celu zastosowanie pełnomocnictwa do poszczególnej czynności, jak i pełnomocnictwa rodzajowego w przypadku leczenia periodycznego, wymagającego powtarzalnych zabiegów lub diagnostyki, zaznaczając, że ich charakter musi być ściśle określony. Jednocześnie opowiedział się za niedopuszczalnością udzielenia przez rodzica pełnomocnictwa ogólnego do wykonywania wszelkich czynności z zakresu władzy rodzicielskiej (w tym blankietowej zgody na wykonywanie zabiegów medycznych). Szczepienie profilaktyczne u zdrowych pacjentów nie jest traktowane jako zabieg o podwyższonym ryzyku.5
W przypadku szczepienia 15-letniego dziecka wystarczająca jest zgoda na szczepienie wyrażona przez jednego z rodziców nastolatka.6 Przepisy prawa nie wymagają zbierania świadczeń od obojga rodziców przed szczepieniem ich dziecka przeciwko COVID-19.7
Jeśli porozumienie z ojcem dziecka, który ma ograniczoną władzę rodzicielską, nie jest możliwe, wówczas to sąd opiekuńczy udziela zezwolenia na świadczenia zdrowotne u dziecka wymagające zgody przedstawiciela ustawowego (np. na szczepienie zalecane).8
Przypisy:
1. Zob. także uwagi M. Boratyńskiej [w:] Wolny wybór. Gwarancje i granice prawa pacjenta do samodecydowania, Instytut Problemów Ochrony Zdrowia, Warszawa 2012, s. 711-717.2. Definicja z art. 3 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 849 z późn. zm.)
3. Formularz dostępny pod adresem: https://pacjent.gov.pl/sites/default/files/2021-06/Kwestionariusz_wst%C4%99pnego_wywiadu_przesiewowego_przed_szczepieniem_osoby_niepe%C5%82noletniej_przeciw_COVID-19_%28wersja_PDF%29.pdf
4. Dostęp: http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20czp%2019-15.pdf
5. K. Pałka [w:] System Prawa Medycznego, Tom 2, Szczególne świadczenia zdrowotne, C. H. Beck Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2018, s. 607.
6. Zob. K. Pałka [w:] System Prawa Medycznego, Tom2, Szczególne świadczenia zdrowotne, C. H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2018, s. 607, przypis nr 24
7. Art. 17 ust. 2, art. 18 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 849 z późn. zm.), art. 32 ust. 2, art. 34 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 790 t.j. z późn. zm.), art. 98 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1359), a także komentarz B. Janiszewskiej [w:] System Prawa Medycznego, Regulacja prawna czynności medycznych, Tom II, cz. 1, Wolters Kluwer , Warszawa 2019, s. 528-529
8. Na podstawie art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2021 r., poz. 790 t.j. z późn. zm.).
