Czy wykonanie szczepienia wymaga zgody obojga rodziców?

Do jakiej kategorii procedur należy szczepienie? Czy jest zaliczane do zabiegów zwiększonego ryzyka, które wymagają zgody obojga rodziców?

Udzielenie odpowiedzi na to pytanie wymaga ustalenia, czy szczepienie można zaliczyć do zabiegów zwiększonego ryzyka dla pacjenta.
Przepisy nie określają, do jakiej kategorii należy kwalifikować daną procedurę medyczną: do zabiegów prostych, o których stanowi art. 32 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty,¹ czy do zbiegów operacyjnych lub o podwyższonym ryzyku dla pacjenta (art. 34 tej ustawy). Można zaś założyć, że jedynie w odniesieniu do tych drugich wymagana byłaby zgoda obojga rodziców (naturalnie, jeśli oboje posiadają pełną władzę rodzicielską). Ocenę przyporządkowania danej czynności medycznej do jednej z tych kategorii ustawodawca pozostawił więc doktrynie, orzecznictwu oraz w konkretnych okolicznościach – lekarzowi. Pewne wskazówki ułatwiające taką kwalifikację można zatem znaleźć w piśmiennictwie prawniczym.

Przykładowo do procedur medycznych o zwiększonym ryzyku dla pacjenta zaliczono w nim: zabiegi chirurgiczne, cystoskopię, odmę czaszkową, koronarografię, biopsję nerek, wątroby, nakłucie szpiku kostnego i elektrowstrząsy.² W podobnym duchu wypowiedział się również Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 25 marca 1981 roku³ uznał, że pisemna zgoda jest wymagana w przypadku badań wstępnych: naczyniowych. Uzasadnił bowiem, że badania takie „stanowią fazę wstępną do podjęcia właściwego zabiegu operacyjnego”. Z kolei Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 31 marca 2006 roku wskazał, że zgoda pisemna jest konieczna w sytuacji użycia materiałów medycznych niedopuszczonych do obrotu w Polsce. Argumentował, że zwiększają one ryzyko dla pacjenta.⁴

Z wypowiedzi tych wynika zatem, że sądy rozstrzygają takie sprawy w szczególności, odnosząc się do typu danego zabiegu. Jednak z wyliczenia tego można wywnioskować, że w kategorii zabiegów o zwiększonym ryzyku znajdą się procedury poważniejsze, głębiej ingerujące w ciało pacjenta, inwazyjne. Trudno jednak sformułować w tej sferze jakieś bardziej ogólne zasady takiej kwalifikacji. Wstępnie lekarz naturalnie może się powołać na pewne dane statystyczne, z których będzie wynikało, czy dany typ zabiegu indukuje zwiększone ryzyko, jednak kryterium to nie jest absolutne. Konieczna jest ocena konkretnego przypadku. Niekiedy bowiem ten sam zabieg może się wiązać z małym ryzykiem, ale ze względu na osobnicze uwarunkowania danego pacjenta może być dla niego niebezpieczny. Lekarz musi zatem dokonać oceny, mając na względzie wymagania wynikające z aktualnej wiedzy medycznej, przy dołożeniu należytej staranności oraz biorąc pod uwagę stan pacjenta. W tym kontekście wydaje się, że szczepienie co do zasady nie będzie należeć do kategorii czynności medycznych o zwiększonym ryzyku.

Jeśli jednak lekarz uzna, że w danym przypadku zagrożenie jest duże, powinien uzyskać zgodę obojga rodziców. Z ostrożności procesowej można też sugerować, że jeśli wystąpią w tym zakresie wątpliwości, korzystniej jest wyjednać taką obopólną zgodę i sporządzić ją w formie pisemnej.⁵ Tak złożone oświadczenie będzie stanowiło dogodny materiał dowodowy w ewentualnym sporze z przedstawicielami ustawowymi małoletniego pacjenta.