Czy szczepionki są koszerne?

Koszerność to pojęcie odnoszące się do reguł obowiązujących w prawie żydowskim, określających rodzaje produktów dozwolonych do spożywania oraz sposób ich produkcji, przygotowania, podawania i spożywania. W skład szczepionek wchodzą antygeny oraz substancje pomocnicze i dodatkowe. Wszystkie one znajdują się w szczepionkach w dopuszczalnej dawce, bezpiecznej dla zdrowia dzieci i dorosłych (więcej pisaliśmy o tym w serwisie „Szczepienia”: Czy szczepionki zawierają toksyczne składniki?). Zgodnie z zasadami judaizmu niektóre z tych substancji, na przykład żelatynę wieprzową (znajdującą się w skojarzonej szczepionce przeciwko odrze, śwince i różyczce [preparat MMRVAxPro]) i albuminę ludzką (znajdującą się w szczepionce przeciwko ospie wietrznej [preparat Varilrix]), można uznać za niekoszerne, a ich spożycie za zabronione. Czy to znaczy, że nie można ich jednak podawać w szczepionkach lub lekach?

W judaizmie nie ma zakazu używania substancji uznawanych za niekoszerne, o ile nie są one spożywane (tzn. przyjmowane doustnie jako pokarm). W wykładni Tory (halacha), zaproponowanej przez rabina Chaima Ozera Grodzenskiego, dotyczącej stosowania różnych metod terapii i leków czytamy, że jeżeli pacjent karmiony jest przez zgłębnik dożołądkowy lub dojelitowy, to w takiej sytuacji dozwolone jest podawanie mu substancji uznawanych za niekoszerne. Podobnie osoba chora na cukrzycę może przyjmować insulinę ludzką lub wieprzową, ponieważ jest podawana we wstrzyknięciach, a nie doustnie. Zasada ta dotyczy także leków podawanych doodbytniczo. Większość dostępnych w Polsce preparatów szczepionkowych podaje się domięśniowo (rzadziej podskórnie lub śródskórnie). Wydaje się zatem, że jedyne wątpliwości mogą dotyczyć szczepionek podawanych doustnie, czyli w polskich warunkach szczepionek przeciwko rotawirusom (Rotarix, RotaTeq) oraz szczepionki przeciwko durowi brzusznemu w postaci kapsułek dojelitowych (Vivotif).

Leki do podawania doustnego zawierające składniki, których zgodnie z zasadami judaizmu nie wolno spożywać, najlepiej zastępować lekami zawierającymi dozwolone składniki, o ile takie odpowiedniki są dostępne i są równie skuteczne. Reguła ta nie dotyczy jednak leków ratujących życie.

Przyjmowanie niekoszernych leków przez pacjentów, którzy nie są w stanie zagrożenia życia, jest dodatkowo dozwolone w kilku przypadkach. Doustnie mogą oni przyjmować leki, które nie mają wartości odżywczej lub mają nieprzyjemny smak (np. gorzki, nawet gdy zawierają inne substancje, które mają poprawić jego smak [np. szczepionki przeciwko rotawirusom są słodkie w smaku, ale nadal nie dostarczają wartości odżywczej) albo są przyjmowane w postaci kapsułek.

Nie ma natomiast pełnej zgodności autorytetów zajmujących się wykładnią Tory, co do doustnego przyjmowania leków w postaci kapsułek zawierających żelatynę wieprzową (substancja ta stanowi główny składnik kapsułki szczepionki Vivotif). Na uwagę zasługuje jednak interpretacja zaproponowana przez Rambama, żydowskiego filozofa i lekarza, który wskazuje, że „kości i skóry zwierząt uważa się za niejadalne i przez to koszerne, nawet jeśli pochodzą od zwierząt niekoszernych lub nie poddanych koszernemu ubojowi”. Podobną interpretację proponuje rabin Novoseller, według którego żelatyna nie jest pożywieniem, dlatego nie może być niekoszerna.

W nieco innym kontekście na temat szczepionek wypowiedział się rabin Yehuda Shurpin. Zwraca on uwagę, że „ochrona własnego zdrowia to micwa”, czyli jedno z przykazań, których wypełnienie (również wobec swoich dzieci) obowiązuje każdego wyznawcę judaizmu. Ochrona własnego zdrowia obejmuje nie tylko leczenie chorób, ale także metody ich zapobiegania (m.in. takie jak szczepienia).

Podsumowując, z dostępnych informacji wynika, że szczepienia ochronne nie stoją w sprzeczności z regułami dotyczącymi koszerności. Pewne wątpliwości mogą dotyczyć jedynie szczepionki przeciwko durowi brzusznemu przyjmowanej doustnie w postaci kapsułek, których głównym składnikiem jest żelatyna wieprzowa. Jednak i w tym wypadku kilka autorytetów dopuszcza taką możliwość.