Kwalifikacja do szczepienia przeciwko ospie wietrznej przy braku dokumentacji dotyczącej wcześniejszych szczepień

Rodzice (imigranci) zgłosili się z 20-miesięcznym dzieckiem w celu wykonania szczepienia poekspozycyjnego przeciwko ospie wietrznej. Nie mają na razie żadnej dokumentacji medycznej ze swojego kraju. Dzień wcześniej dziecko miało kontakt w domu z bratem chorym na ospę wietrzną. Lekarz zakwalifikował dziecko do podania szczepionki, jednak pielęgniarka odmówiła wykonania szczepienia powołując się na brak dokumentacji i sprzeczność z zasadami przeprowadzania szczepień (brak co najmniej jednego dokumentu, informacji, czy w ostatnim czasie nie podawano innych szczepionek, np. MMR). Czy istnieją jakiekolwiek przepisy nakazujące wykonywanie szczepień tylko przy dostępie do dokumentacji? Czy decyzja pielęgniarki była uzasadniona?

W dzisiejszych czasach przy różnych zawirowaniach politycznych i życiowych (np. konflikt wojenny w Syrii) mogą zdarzać się przypadki, że lekarz nie będzie mieć dostępu do dokumentacji medycznej swoich pacjentów. W takiej sytuacji należy wykonać badania serologiczne oceniające stężenie swoistych przeciwciał lub przeprowadzić kompletne szczepienie w schemacie właściwym dla wieku pacjenta przy jednocześnie starannie zebranym wywiadzie. Opisana sytuacja kontaktu z bratem chorym na ospę wiąże się z profilaktyką poekspozycyjną i po zebraniu od rodziców pełnego wywiadu, w tym dotyczącego szczepień szczepionkami „żywymi” w okresie minionego miesiąca i po wykluczeniu ich wykonania, oraz po zbadaniu dziecka zasadnym jest zakwalifikowanie dziecka do szczepienia. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej nie jest stosowana w wielu krajach, a jej podanie, przy nieznanym stanie uodpornienia, nie wiąże się z żadnym ryzykiem. Jeżeli kwalifikacja została właściwie przeprowadzona, a pisemne zlecenie lekarskie zawiera uzasadnioną przyczynę podania szczepionki przeciwko ospie wietrznej, to pielęgniarka nie ma podstaw do odmowy wykonania szczepienia i wydania zaświadczenia o jego przeprowadzeniu. Korzyści z podania szczepionki są większe niż obawy wynikające z braku dokumentacji wcześniejszych szczepień.

Niezależnie od powyższego, zgodnie z art. 15 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, pielęgniarka wykonuje zlecenia lekarskie zapisane w dokumentacji medycznej, a w przypadku uzasadnionych wątpliwości ma prawo domagać się od lekarza, który wydał zlecenie, by uzasadnił potrzebę jego wykonania.

Pielęgniarka lub położna mogą odmówić wykonania zlecenia lekarskiego niezgodnego z ich sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji, z niezwłocznym podaniem przyczyny odmowy na piśmie przełożonemu lub osobie zlecającej.

Zgodnie ze stanowiskiem publikowanym przez Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych sytuacja taka może mieć miejsce w następujących przypadkach:

• w zleceniu nieprawidłowo oznaczono nazwę leku, jego dawkę lub drogę podania;
• zlecenia jest niezgodnego ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej lub naraża pacjenta na niebezpieczeństwo, np. w sytuacji, gdy bezpośrednio przed wykonaniem iniekcji pacjent zgłasza uczulenie na dany lek;
• w dokumentacji pacjenta brakuje podpisu lekarza zlecającego;
• zlecenie wydano w formie ustnej, w sytuacji gdy nie ma stanu zagrożenia życia pacjenta;
• zlecenie sporządzono w formie nieczytelnej, pozbawiającej pewności co do prawidłowości odczytania.

Jeśli zatem w opisanej w pytaniu sytuacji zlecenie lekarskie zawierało wszystkie wymagane elementy, to brak jest podstaw do odmowy jego wykonania przez pielęgniarkę.