Wskazania do szczepień i zasady szczepienia kobiet po porodzie są podobne do obowiązujących dla ogólnej populacji. Co prawda nie dysponujemy badaniami klinicznymi dotyczącymi stosowania w czasie karmienia piersią wszystkich szczepionek, jednak ze względu na brak zgłoszeń działań niepożądanych u dzieci (o dowiedzionym związku przyczynowym ze szczepieniami matek) uważa się potencjalne ryzyko dla dzieci karmionych piersią za znikome. W zaleceniach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz zaleceniach obowiązujących w poszczególnych krajach (np. ACIP w Stanach Zjednoczonych, NACI w Kanadzie, Green Book w Wielkiej Brytanii czy Australian Immunisation Handbook w Australii) powszechnie przyjęto, że matkom karmiącym piersią można bez obaw o niekorzystny wpływ na skuteczność i bezpieczeństwo podawać zarówno szczepionki inaktywowane („nieżywe”), jak „żywe” (z wyjątkiem szczepionki przeciwko ospie prawdziwej – niedostępnej w Polsce).
Kobiety po porodzie powinny otrzymać wszystkie zalecane szczepienia, których nie można było podać, lub których nie podano w czasie ciąży (np. przeciwko odrze, śwince, różyczce – MMR; szczepienie przeciwko ospie wietrznej, przeciwko tężcowi błonicy i krztuścowi – dTpa). (Zobacz także: Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych – cz. 1. Zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych [ACIP]).
Przy okazji należy pamiętać o uzupełnieniu szczepień przeciwko krztuścowi czy grypie u pozostałych domowników mających kontakt z noworodkiem lub niemowlęciem, które ze względu na młody wiek nie zostało jeszcze zaszczepione lub jest w trakcie realizacji szczepienia pierwotnego.
Szczegóły dotyczące poszczególnych surowic i szczepionek opracowane na podstawie zaleceń Centers for Disease Control and Prevention (CDC) i WHO przedstawiono w poniższych tabelach.
Tabela 1. Podawanie szczepionek i immunoglobulin w czasie karmienia piersią według Centers for Disease Control and Prevention (CDC), przystosowane do polskich warunków.
Szczepionka/immunoglobulina | Rodzaj preparatu | Przeciwwskazania w czasie karmienia piersią | Piśmiennictwo |
immunoglobuliny dożylne zwykłe i hiperimmunizowane | brak | General Recommendations on Immunization: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) and the American Academy of Family Physicians (AAFP) MMWR, 2002; 51 (RR-2): 1–36. | |
przeciwko błonicy i tężcowi | toksoid | brak | |
przeciwko WZW A | inaktywowana | ze względu na brak badań dotyczących wydalania z mlekiem wytwórcy szczepionek zalecają ostrożność; ACIP uznaje, że szczepionkę można podawać w czasie karmienia piersią | |
przeciwko WZW B | rekombinowana | brak | |
przeciwko grypie | inaktywowana | brak | Prevention and Control of influenza: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 2004; 53 (RR-6): 1–40. |
przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu | inaktywowana – dostępna w Polsce na import docelowy | brakuje badań klinicznych, zatem szczepionki nie należy podawać rutynowo | Inactivated Japanese Encephalitis Vaccine: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 1993; 42 (RR-1): 12–13. |
przeciwko odrze | żywa, atenuowany wirus | brak | General Recommendations on Immunization: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) and the American Academy of Family Physicians (AAFP). MMWR, 2002; 51 (RR-2): 1–36. |
przeciwko Neisseria meningitides (meningokokom) | polisacharydowa | brak | Control and Prevention of Meningococcal Disease and Control and Prevention of Serogroup C Meningococcal Disease: Evaluation and Management of Suspected Outbreaks: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 1997; 46 (RR-5): 1–51. |
przeciwko śwince | żywa, atenuowany wirus | brak | General Recommendations on Immunization: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) and the American Academy of Family Physicians (AAFP). MMWR, 2002; 51(RR-2): 1–36. |
przeciwko pneumokokom | polisacharydowa | brakuje badań klinicznych, jednak jest mało prawdopodobne, by szczepienie wywoływało działania niepożądane u niemowląt karmionych piersią | Prevention of Pneumococcal Disease: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 1997; 46 (RR-8): 1–24. |
przeciwko poliomyelitis, inaktywowana (Salka) | inaktywowana | brak | General Recommendations on Immunization: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) and the American Academy of Family Physicians (AAFP). MMWR, 2002; 51 (RR-2): 1–36. |
przeciwko wściekliźnie | inaktywowana | brakuje badań klinicznych, jednak szczepionka jest powszechnie podawana matkom karmiącym piersią bez obserwowania jakichkolwiek następstw u karmionych niemowląt | |
przeciwko różyczce | żywa, atenuowany wirus | brak | |
przeciwko gruźlicy (BCG) | żywa, atenuowane prątki – w Polsce zalecana do 15. roku życia | brakuje badań klinicznych | BCG pregnancy and breastfeeding warnings. http://www.drugs.com/pregnancy/bcg.html szczepionka BCG – Charakterystyka produktu leczniczego |
przeciwko durowi brzusznemu (ViCPS) | polisacharydowa | brakuje badań klinicznych, jednak szczepionka może być stosowana przy dużym ryzyku narażenia na dur brzuszny | Breastfeeding and maternal medication. Recommendations for drugs in the eleventh WHO model list of essential drugs (http://whqlibdoc.who.int/hq/2002/55732.pdf [cyt. 8.09.2012]) |
przeciwko durowi brzusznemu (Ty21a) | żywa, atenuowana bakteria – niedostępna w Polsce | ||
przeciwko ospie wietrznej | żywa, atenuowany wirus | brak | Prevention of Varicella: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 1996; 45 (RR-11): 1–25. |
przeciwko żółtej gorączce | żywa, atenuowany wirus | należy unikać podawania szczepionki matkom karmiącym ze względu na teoretyczne ryzyko przeniesienia wirusa; jeżeli matka karmiąca zamierza podróżować na obszary endemiczne zagrożone dużym ryzykiem żółtej gorączki, szczepienie należy bezzwłocznie wykonać | Yellow Fever Vaccine Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) MMWR, 2002; 51 (RR-17): 1–11. |
Źródło: Centers for Disease Control and Prevention. Health Information for International Travel 2003-2004. Atlanta: US Department of Health and Human Services, Public Health Service, 2003. |
Tabela 2. Zalecenia WHO dotyczące stosowania immunoglobulin i szczepionek przez matki karmiące.
Nazwa preparatu | Stosowanie u kobiet karmiących | ||
surowica anty-D (ludzka) | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
surowice przeciwjadowe | brak danych | ||
immunoglobulina (antytoksyna) przeciwtężcowa | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
immunoglobulina (antytoksyna) przeciwbłonicza | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
immunoglobuliny ludzkie zwykłe do podawania i.m., i.v. | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
immunoglobulina przeciwko wściekliźnie | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionki | |||
szczepionka BCG | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko zapaleniu wątroby typu B | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko odrze | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko krztuścowi | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko poliomyelitis | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko tężcowi | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciw grypie | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko meningokokom | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko śwince | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciw wściekliźnie (inaktywowana, wytworzona w hodowli komórkowej) | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko różyczce | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko durowi brzusznemu | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
szczepionka przeciwko żółtej gorączce | można pogodzić z karmieniem piersią | ||
inne | |||
tuberkulina | można pogodzić z karmieniem piersią | Źródło: WHO breastfeeding and maternal medication. Recommendations for Drugs in the Eleventh WHO Model List of Essential Drugs (http://whqlibdoc.who.int/hq/2002/55732.pdf [cyt. 08.09.2012]) |
Piśmiennictwo:
1. Akinsanya-Beysolow I., Wolfe C.S.: Update: Vaccines for women, adolescence through adulthood. J. Womens Health (Larchmt), 2009; 18: 1101.
2. ACIP Provisional Recommendations for Pregnant Women on Use of Tetanus Toxoid, Reduced Diphtheria Toxoid and Acellular Pertussis Vaccine (Tdap) http://www.cdc.gov/vaccines/recs/provisional/downloads/pregnant-Tdap-use.pdf
3. Black N.A., Parsons A., Kurtz J.B. i wsp.: Post-partum rubella immunisation: a controlled trial of two vaccines. Lancet, 1983; 2: 990.
4. Committee on Obstetric Practice. ACOG Committee Opinion No. 521: Update on immunization and pregnancy: tetanus, diphtheria, and pertussis vaccination. Obstet. Gynecol., 2012; 119: 690.
5. Leddy M.A., Anderson B.L., Power M.L. i wsp.: Changes in and current status of obstetrician-gynecologists' knowledge, attitudes, and practice regarding immunization. Obstet. Gynecol. Surv., 2009; 64: 823.
6. Marin M., Güris D., Chaves S.S. wsp.: Advisory Committee on Immunization Practices, Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Prevention of varicella: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2007; 56 (RR-4): 1.
7. Pavelka R., Salzer H., Reinold E. [Post partum rubella vaccination and anti-D prevention]. Zentralbl. Gynakol., 1978; 100: 1025.
8. The Australian Immunisation Handbook 9th Edition 2008, Vaccination of women planning pregnancy, pregnant or breastfeeding women, and preterm infants – updated July 2009. (http://www.health.gov.au/internet/immunise/publishing.nsf/Content/Handbook-specialrisk232 [cyt. 09.09.2012])