U dziecka po podaniu szczepionki DTPw wystąpił NOP inny niż encefalopatia. Czy przy podawaniu kolejnej dawki lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może nieodpłatnie zastosować szczepionkę bezkomórkową (DTPa)? Czy wcześniej należy skierować dziecko do poradni konsultacyjnej ds. szczepień?
W przypadku NOP, który wystąpił po szczepieniu szczepionką zawierającą całokomórkowy komponent krztuścowy (DTPw), dalsze postępowanie zależy od rodzaju NOP. Jako bezwzględne przeciwwskazanie do podejmowania próby szczepienia przeciwko krztuścowi (nawet szczepionką bezkomórkową DTPa) uznaje się wystąpienie reakcji anafilaktycznej lub encefalopatii w ciągu 7 dni po poprzednim szczepieniu przeciwko krztuścowi. Natomiast NOP, takie jak drgawki (gorączkowe i bezgorączkowe), przetrwały nieutulony płacz dziecka, epizod hipotoniczno-hiporeaktywny oraz gorączka >40,5°C, wymagają zachowania szczególnej ostrożności (dawniej tzw. przeciwwskazania względne) i stanowią wskazanie do rozważenia kontynuacji szczepienia szczepionką bezkomórkową (DTPa). W takim przypadku należy jednak najpierw wykluczyć występowanie innych chorób, które mogą być przyczyną opisanych objawów (zwłaszcza postępującej choroby ośrodkowego układu nerwowego), a następnie porównać ryzyko i korzyści związane z zastosowaniem DTPa. Decyzję należy podejmować indywidualnie, ponieważ nie ma jednoznacznych zaleceń, które ułatwiałyby wybór właściwego postępowania w każdym z takich przypadków.
W PSO na rok 2013 znajduje się następujący zapis: „Dzieciom z trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw krztuścowi szczepionką pełnokomórkową (DTPw) (…) należy zastosować szczepionkę DTaP z bezkomórkowym komponentem krztuścowym – trzykrotnie w 1. roku życia i jeden raz w 2. roku życia”. Zapis ten podkreśla, że o ile stwierdzane przeciwwskazania do zastosowania DTPw mają charakter trwały, lekarz POZ może zastosować nieodpłatnie (realizacja szczepienia obowiązkowego) szczepionkę DTPa. Istotne jest potwierdzenie w dokumentacji chorego trwałego charakteru przeciwwskazań do podania DTPw.
Skierowanie do specjalistycznej poradni konsultacyjnej udzielającej świadczeń w zakresie szczepień jest uzasadnione, jeśli lekarz POZ ma wątpliwości, czy w przypadku danego pacjenta korzyści ze szczepienia przeciwko krztuścowi przeważają nad ryzykiem ponownego wystąpienia zdarzeń niepożądanych. W takim przypadku doświadczenie lekarzy pracujących w poradni specjalistycznej może być pomocne.
W niewielu badaniach oceniono bezpieczeństwo stosowania DTPa u dzieci, które przebyły NOP po szczepionce DTPw. Warto przywołać wyniki polskiego badania przeprowadzonego przez H. Czajkę w Krakowie. Badaniem objęto dużą grupę dzieci, u których po szczepieniu DTPa, zleconym w związku z wystąpieniem NOP (m.in. drgawki, HHE) po podaniu DTPw, nie obserwowano już poważnych następstw. Interpretując uzyskane wyniki, należy jednak koniecznie uwzględnić fakt, że kwalifikacja do podania DTPa nie miała charakteru losowego, ale została przeprowadzona przez bardzo doświadczony, wielospecjalistyczny zespół lekarski.
Piśmiennictwo:
1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29.10.2012 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2013. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia z 30.10.2012 r., poz. 78. http://dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2012/78/akt.pdf (p. Med. Prakt Szczepienia 4/2012, s. 23–32 i www.mp.pl/szczepienia – przyp. red.)2. Kroger A.T., Sumaya C.V., Pickering L.K., Atkinson W.L. (Centers for Disease Control and Prevention): General Recommendations on Immunization. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 2011; 60 (2): 1–60
3. Czajka H.: Stosowanie skojarzonej szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającej acelularny komponent krztuśca u dzieci z grup podwyższonego ryzyka. Rozprawa doktorska. Poznań, 2003
