European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) opublikowało kolejny raport dotyczący sytuacji epidemiologicznej krztuśca w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG). Przedstawiono w nim ryzyko zachorowania w różnych grupach wiekowych, a także wydano zalecenia dotyczące realizacji krajowych programów szczepień przeciwko krztuścowi, w tym szczepienia ciężarnych.
Po kilku latach zmniejszonej aktywności pałeczki krztuśca w populacji krajów UE/EOG, zwłaszcza w okresie pandemii COVID-19, obserwujemy ECDC zwraca uwagę, że w latach przed pandemią (2012–2019) rocznie zgłaszano około 38 000 przypadków krztuśca. W 2023 roku odnotowano ponad 23 000 zachorowań, a w ciągu pierwszych 3 miesięcy 2024 roku ich liczba przekroczyła 32 000.
W latach 2023–2024 w większości krajów EU/EOG zachorowania na krztusiec dotyczyły przede wszystkim niemowląt, zwłaszcza w pierwszych 6 miesiącach życia (17 krajów) lub nastolatków w wieku 10–19 lat (6 krajów). Zachorowalność w populacji osób w wieku >20 lat jest względnie mała. Odnotowano 19 zgonów z powodu krztuśca, w tym 11 (58%) dotyczyła niemowląt, a 8 (42%) dorosłych w wieku ≥60 lat. ECDC zwraca uwagę, że dostępne dane epidemiologiczne należy interpretować ostrożnie z powodu różnic między systemami nadzoru epidemiologicznego w poszczególnych krajach, dostępności laboratoryjnych metod diagnostyki krztuśca oraz ich stosowania, a także różnic w schematach szczepienia przeciwko krztuścowi, w tym wieku podawania dawek przypominających. W wielu krajach prowadzi się również programy szczepień ciężarnych przeciwko krztuścowi (w celu biernej ochrony niemowląt w pierwszych miesiącach życia), choć często wyszczepialność jest mała.
ECDC ocenia, że aktualne zagrożenie związane z krztuścem jest:
- DUŻE
- dla niemowląt w wieku <6 miesięcy nieszczepionych lub zaszczepionych częściowo.
Źródłem zakażenia dla najmłodszych niemowląt zwykle są rodzice, starsze rodzeństwo lub inni opiekunowie. Ponad 80% ogółu hospitalizacji z powodu krztuśca dotyczy niemowląt do 6. miesiąca życia, ta grupa wiekowa obciążona jest również największym ryzykiem powikłań krztuśca (zapalenie płuc, bezdech, drgawki, encefalopatia). Śmiertelność w przebiegu krztuśca u noworodków i niemowląt w wieku <2 miesięcy wynosi 2%.
Skuteczną strategią zapobiegania krztuścowi u najmłodszych niemowląt jest szczepienie Tdap matki w II lub III trymestrze ciąży oraz szczepienie domowników i innych osób z najbliższego otoczenia niemowląt (strategia kokonu).
- UMIARKOWANE
- dla niemowląt w wieku >6 miesięcy oraz dzieci do 15. roku życia nieszczepionych lub zaszczepionych częściowo.
W 2023 i 2024 roku ponad 40% zachorowań na krztusiec dotyczyło tej grupy wiekowej, prawdopodobnie dzieci zaszczepionych tylko częściowo lub u których doszło do zmniejszenia odporności poszczepiennej wraz z upływem czasu od ukończenia schematu podstawowego. W tej grupie znajdują się również dzieci, niedawno zaszczepione przeciwko krztuścowi, dla których ryzyko związane z krztuścem jest małe.
- dla młodzieży w wieku ≥16 lat i dorosłych.
Ta grupa obejmuje osoby nieszczepione, szczepione częściowo lub zaszczepione w pełnym schemacie w dzieciństwie oraz osoby po kontakcie z chorym na krztusiec lub które przechorowały krztusiec oraz personel medyczny. Z powodu zmniejszania się odporności poszczepiennej lub nabytej w wyniku zakażenia wraz z upływem czasu w tej populacji zachorowania są częste, choć zwykle rokowanie jest pomyślne.
- dla starszych dorosłych w wieku ≥65 lat oraz chorych przewlekle bez względu na wiek (m.in. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, niedobory odporności).
Osoby z tych grup obciążone są większym ryzykiem ciężkiego przebiegu krztuśca i hospitalizacji, zwykle z powodu rozwijającego się zapalenia płuc.
Zalecenia ECDC dotyczące realizacji programów szczepień przeciwko krztuścowi:
- Podstawowym celem krajowych programów szczepień przeciwko krztuścowi jest zmniejszenie zachorowalności i umieralności z powodu krztuśca w populacji noworodków i małych niemowląt.
- Najważniejsza jest terminowa realizacja dawek szczepienia podstawowego i przypominającego dzieci zgodnie z krajowymi schematami.
- Szczepienie matki z użyciem Tdap w II lub III trymestrze ciąży jest uzupełniającą strategią zapobiegania krztuścowi u noworodków i najmłodszych niemowląt.
- Na podstawie lokalnej epidemiologii zachorowań na krztusiec poszczególne kraje mogą rozważyć zalecenie szczepienia przypominającego u nastolatków lub dorosłych. Zwiększy to indywidualną ochronę przed krztuścem, zwłaszcza u osób starszych lub chorych przewlekle. Aktualnie nie ma danych potwierdzających, że takie postepowanie będzie mieć pośredni korzystny wpływ na ryzyko krztuśca u noworodków i małych niemowląt (poza tzw. strategią kokonu – przyp. red.). Realizacja szczepienia w tej grupie nie powinna zakłócać szczepień służących zapobieganiu krztuścowi u noworodków i niemowląt.
