Do 1 marca 2022 roku wszyscy studenci kierunków medycznych mają czas, aby poddać się obowiązkowemu szczepieniu przeciwko COVID-19. Niektóre uczelnie uzależniają od wypełnienia tego obowiązku możliwość kontynuowania nauki. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) Marcin Wiącek wskazał, że ogranicza to prawo do nauki, bo przepisy nie przewidują takiej sankcji za niepoddanie się obowiązkowym szczepieniom. Na problem ograniczania praw niezaszczepionych studentów zwracał już uwagę przed wprowadzeniem obowiązku szczepień dla pracowników medycznych.
RPO uważa, że w trosce o bezpieczne warunki kształcenia należy zmienić prawo. Po raz kolejny zwrócił się w tej sprawie do ministra zdrowia Adama Niedzielskiego (p. Wystąpienie RPO do MZ https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2022-02/RPO%20do%20MZ%2016.02.2022.pdf).
Studenci medycyny skarżą się, że po wprowadzeniu obowiązkowych szczepień dla pracowników medycznych niektóre uczelnie uzależniają możliwość kontynuowania studiów od poddania się szczepieniu przeciwko COVID-19. Wymagają też od studentów dostarczania do dziekanatów dokumentów potwierdzających szczepienie.
Zgodnie z przyjętymi przez rząd przepisami, do 1 marca 2022 roku obowiązkowemu szczepieniu przeciwko COVID-19 muszą poddać się osoby wykonujące zawód medyczny, farmaceuci, studenci medycyny i pracownicy podmiotów medycznych.
W ocenie RPO niepoddanie się obowiązkowym szczepieniom faktycznie może prowadzić do pewnych sankcji, ale ich katalog jest zamknięty i próżno w przepisach szukać podstaw do ograniczenia możliwości nauki niezaszczepionym studentom. Takie działania są zatem ograniczeniem konstytucyjnie chronionego prawa do nauki.
Władze uczelni nie mogą też weryfikować informacji o zaszczepieniu się przeciwko COVID-19. Nakładanie na studentów obowiązku dostarczania dokumentów potwierdzających szczepienie może być odczytywane jako ograniczenie prawa do ochrony prywatności, w sytuacji, gdy uczelnia przetwarza dane studentów dotyczące zdrowia. Tym bardziej, że student, który chce kontynuować naukę, w praktyce nie ma innego wyjścia, jak ujawnienie informacji o poddaniu się szczepieniu.
RPO wielokrotnie podkreślał, że ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności może nastąpić wyłącznie na podstawie ustawy. Ponadto takie ograniczenie nie może naruszać istoty wolności lub prawa i musi służyć ochronie określonych konstytucyjnie wartości. W końcu, takie ograniczenie musi być też proporcjonalne, czyli faktycznie przydatne (prowadzić do zamierzonych skutków), niezbędne i najmniej uciążliwe oraz gwarantować, że korzyści z jego zastosowania przeważają nad obciążeniami dla obywateli.
RPO jest świadomy, że przyczyną ograniczeń dla osób niezaszczepionych jest troska o życie i zdrowie studentów, personelu medycznego i pacjentów, a także chęć zapewnienia bezpiecznych warunków kształcenia praktycznego.
Rzecznik już kilkukrotnie zwracał się do ministra zdrowia o rozważenie inicjatywy ustawodawczej w celu zapewnienia uczelniom podstaw prawnych dla działań prewencyjnych. Dotychczas jednak nie dokonano zmian legislacyjnych umożliwiających uczelniom wprowadzenie ograniczeń w tym zakresie. Po wprowadzeniu obowiązku szczepień dla pracowników medycznych tym bardziej celowe jest podjęcie inicjatywy ustawodawczej, która rozwiąże opisane problemy.
