Podczas wtorkowej debaty w Parlamencie Europejskim (PE) niemal wszyscy posłowie poparli wspólną strategię szczepień przeciwko COVID-19. Podkreślili jednak, że zasady zawierania umów i dystrybucji szczepionek powinny być bardziej przejrzyste.
Fot. nobutz / Pixabay
W trakcie debaty wielokrotnie pytano o reakcję Komisji Europejskiej (KE) wobec działań firm Pfizer i BioNTech, które okresowo zmniejszyły dostawy szczepionki Comirnaty do krajów Unii Europejskiej (UE). Jednak Stella Kyriakides, unijna komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, tego tematu w swojej odpowiedzi nie poruszyła, zapewniając jedynie, że KE robi wszystko, aby zapewnić terminowe dostawy szczepionek do wszystkich państw.
Zdecydowana większość występujących europosłów wyrażała poparcie dla unijnej strategii zakupu szczepionek od firm farmaceutycznych. Podkreślano, że dzięki koordynacji działań udało się zapewnić sprawiedliwy podział szczepionki pomiędzy państwa członkowskie UE, a także wynegocjować lepsze warunki dostaw, wyższe kontyngenty i niższą cenę, niż miałoby to miejsce, gdyby każdy kraj negocjował z producentami indywidualnie. – Potrzeba było pandemii, żebyśmy zrozumieli, jak silna i efektywna jest Unia Europejska – mówił Traian Băsescu, były prezydent Rumunii i europoseł z ramienia Europejskiej Partii Ludowej (EPP).
Część europosłów, w tym z Polski, skrytykowała działania poszczególnych państw, w tym umowy podpisane z firmami farmaceutycznymi na dostarczenie szczepionek poza unijnym mechanizmem, nazywając to porażką europejskiej solidarności. W tym duchu, wymieniając Niemcy, jako państwo, które wynegocjowało dostawy szczepionek poza mechanizmem unijnym, wypowiedziała się m.in. Anna Zalewska.
Większość parlamentarzystów podkreślała, że jedynym sposobem na sprawne wyjście z kryzysu oraz zapewnienie sprawiedliwego dostępu do szczepionek jest wspólna polityka szczepień i solidarność w podejmowaniu decyzji. To, na co zwracali uwagę w zasadzie wszyscy europarlamentarzyści, to brak przejrzystości. W trakcie debaty wielokrotnie padały żądania o większą transparentność warunków zawieranych umów między UE a firmami farmaceutycznymi. – Szczepionki są dobrem publicznym finansowanym z publicznych środków – przypominali, apelując o dostęp do danych dotyczących konkretnych kosztów szczepionek. – Nie domagamy się ujawnienia tajemnic produkcji. Cena to parametr dystrybucji – zwracali uwagę.
Stella Kyriakides poinformowała posłów, że na udostępnienie umowy zgodziły się firmy BioNTech i Pfizer. To drugi producent, bo firma CureVac już wcześniej wyraziła na to zgodę i przed debatą europarlamentarzyści mogli się zapoznać z umową. Jednak nie byli usatysfakcjonowani. Zwracali uwagę na absurdalne warunki: dostęp był zagwarantowany tylko w bibliotece, każdy miał mocno ograniczony czas na zapoznanie się z liczącą kilkaset stron umową, nie mogli robić notatek i zostali zobowiązani do zachowania dla siebie tego, czego się z umowy dowiedzieli. A dowiedzieć się zbyt wiele nie mieli szans, ponieważ duża część tekstu została po prostu zaczerniona, m.in. ceny, klauzule odpowiedzialności w przypadku zwłoki, kwartalne dostawy, do których zobowiązały się firmy oraz prawa własności intelektualnej.
Europoseł z Belgii, który ironicznie gratulował KE „umożliwienia firmie decydowania o tym, co posłowie mogą przeczytać” zebrał rzęsiste oklaski. – Sprywatyzowaliście przejrzystość – mówił, oskarżając Komisję o płaszczenie się przez koncernami farmaceutycznymi i przypominając, że w prace nad szczepionkami były zaangażowane fundusze publiczne – nie tylko na badania i rozwój, ale również pomoc w sfinansowaniu zdolności produkcyjnej. – Ta nieprzejrzystość jest zniewagą dla demokracji – mówił Philippe Lamberts, współprzewodniczący grupy Zieloni/EFA.
Część europosłów poparła wprowadzenie tzw. paszportów szczepień, które pozwoliłyby zaszczepionym obywatelom państw UE na korzystanie z większych swobód w trakcie pandemii – na przykład na odbywanie zagranicznych podróży. – Paszport szczepień jest niezbędny do wyjścia z kryzysu – mówiła Frédérique Ries z frakcji Odnówmy Europę!
Wprowadzenie takich paszportów, zdaniem wspierających pomysł, pozwoliłyby na szybsze otworzenie niektórych sektorów gospodarki, w tym sektora turystycznego. W trakcie debaty pojawiły się także głosy krytyczne. – Byłaby to dyskryminacja wobec wszystkich tych, którzy z różnych powodów nie mogą się zaszczepić – podkreślała Irena Joveva z Renew Europe.
Według części europosłów, wszelkie dywagacje na temat paszportów i ułatwień dla osób zaszczepionych należy odłożyć do czasu, kiedy szczepienia nie staną się bardziej powszechne – w tej chwili głównym problemem są ograniczenia w produkcji i dystrybucji szczepionek.
Posłowie zwrócili także uwagę na globalny charakter pandemii, która wymaga skoordynowanych rozwiązań. Apelowali, aby UE mocniej (albo jakkolwiek, patrząc realnie) wsparła kraje rozwijające się. Tuż przed debatą w PE miało miejsce dramatyczne oświadczenie szefa Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Tedrosa Adhanoma Ghebreyesusa. – W co najmniej 49 krajach o wyższych dochodach podano już ponad 39 mln dawek szczepionki. W jednym z krajów o najniższych dochodach podano 25 dawek. Nie 25 mln, nie 25 tys., tylko 25. Świat stoi na krawędzi katastrofalnej moralnej porażki – stwierdził.
– Nigdy nie pozbędziemy się wirusa w Europie, jeśli nie zostanie on pokonany na całym świecie – zaznaczyła Mónica Silvana González, z frakcji Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów.
– Współpracujemy z państwami członkowskimi, aby zaproponować europejski mechanizm udostępniania szczepionek poza naszymi granicami – poinformowała Stella Kyriakides. Jej zdaniem taki mechanizm uzupełni COVAX, globalny program pod egidą WHO, powołany w celu zapewnienia szczepionek wszystkim krajom. COVAX na razie nie może kupować szczepionek – wszystkie wykupiły najbogatsze kraje świata.
