Źródło: www.istockphoto.com/dk_photos
Od czasu opracowania i zatwierdzenia w 1974 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) Rozszerzonego Programu Szczepień (Expanded Program on Immunization), odsetek dzieci zaszczepionych czterema podstawowymi szczepionkami – przeciwko gruźlicy (BCG), błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP), poliomyelitis i odrze – zwiększył się z <5% do 86%. Jako kontynuację tego programu w 2012 roku WHO zatwierdziła Global Vaccine Action Plan (GVAP). Jednym z głównych celów tego programu jest zwiększanie odsetka dzieci zaszczepionych rutynowo stosowanymi szczepionkami w krajowych programach szczepień do co najmniej 90% we wszystkich regionach WHO oraz ograniczenie nierówności w dostępie do tych szczepionek. Osiągnięcie tych celów WHO zaplanowała na 2020 rok.
Z raportu opublikowanego w czasopiśmie „Morbidity and Mortality Weekly Report” wynika, że w 2018 roku 86% dzieci do 12. miesiąca życia otrzymało trzecią dawkę DTP, jednak odsetek ten właściwie nie zmienił się od 2010 roku. Wyszczepialność mieściła się w zakresie od 76% w Afrykańskim Regionie WHO do 94% w Europejskim Regionie. Spośród 194 krajów członkowskich WHO, 129 (66%) osiągnęło założony cel co najmniej 90% wyszczepialności trzema dawkami DTP. Wśród dzieci objętych zaleceniem szczepienia DTP, 3-dawkowego szczepienia pierwotnego nie ukończyło aż 19,5 mln dzieci, w tym 13,5 mln nie otrzymało żadnej dawki tego szczepienia. Ponad połowa dzieci (11,7 mln), które nie ukończyły szczepienia pierwotnego DTP w 1. roku życia mieszkała tylko w 10 krajach, z czego prawie 30% w Indiach oraz Nigerii.
Do krajowych programów szczepień na całym świecie wprowadza się również nowe szczepienia. Do końca 2018 roku powszechne szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B prowadzono w 189 (97%) krajach – w 108 (56%) szczepienie rozpoczynano w 1. dobie życia w ramach zapobiegania transmisji zakażenia w okresie okołoporodowym. Odsetek populacji zaszczepionej 3 dawkami szczepionki przeciwko WZW typu B wyniósł 84% i mieścił się w zakresie od 76% w Regionie Afrykańskim WHO do 90% w Regionie Zachodniego Pacyfiku.
Powszechne szczepienie przeciwko różyczce, Haemophilus influenzae typu b (Hib), rotawirusom (RV) i pneumokokom (szczepionką skoniugowaną [PCV]) prowadzone jest odpowiednio w 170 (88%), 191 (98%), 101 (52%) i 144 (74%) krajach. Odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko różyczce wyniósł 69%, a dla 3 dawek szczepionki przeciwko Hib wartość ta wyniosła 72%. W przypadku kompletnego szczepienia przeciwko RV wyszczepialność wyniosła 35%. Natomiast odsetek dzieci zaszczepionych 3 dawkami PCV wyniósł 47% – największą wyszczepialność (82%) odnotowano w Regionie Amerykańskim.
Powszechne szczepienie dwiema dawkami szczepionki zawierającej wirusa odry (MCV) prowadzone jest w 173 (89%) krajach, a do końca 2018 roku dwie dawki MCV otrzymało 69% dzieci na świecie – największą wyszczepialność odnotowano Regionie Europejskim (91%) oraz Zachodniego Pacyfiku (91%). W 2018 roku 116 za 194 krajów członkowskich WHO osiągnęło cel założony w GVAP, czyli co najmniej 90% wyszczepialność pierwszą dawką MCV. Ogółem na świecie odsetek dzieci zaszczepionych pierwszą dawką MCV wyniósł 96%. Odpowiednio 89 i 85% dzieci na świecie zaszczepiono BCG i trzecią dawką szczepionki przeciwko poliomyelitis.
Jednym z założeń i celów GVAP jest również ograniczenie nierówności w dostępie do rutynowo stosowanych szczepionek. Z opublikowanego raportu wynika jednak, że nierówności te nadal występują. Najmniejsze wskaźniki wyszczepialności dotyczą Afrykańskiego Regionu WHO, a biorąc pod uwagę całą populację niekompletnie zaszczepionych dzieci, ponad połowa z nich (60%) mieszka na terenie tylko 10 krajów (Nigeria, Indie, Pakistan, Indonezja, Etiopia, Filipiny, Demokratyczna Republika Konga, Brazylia, Angola, Wietnam).
