Odpowiedź
dr n. med. Kamila Ludwikowska
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Każdego roku tysiące dzieci podróżują ze swoimi rodzicami do resortów wysokogórskich bez żadnych uszczerbków na zdrowiu. Wyprawy trekkingowe w góry >2000 m n.p.m. mogą jednak wiązać się z ryzykiem, które dorośli podejmują we własnym zakresie. Warto się jednak zastanowić, czy narażać dzieci na takie ryzyko, skoro podobny cel można osiągnąć w niższych górach. Polecam zapoznać się z dokumentem Komisji Medycznej Federacji Związków Alpinistycznych (UIAA) dotyczącym dzieci w górach, który jest dostępny także w języku polskim. Raport ten otwiera sformułowanie: „(…) jeśli dorośli planują podróż z dzieckiem na tereny znajdujące się wysoko n.p.m., wcześniej powinni odpowiedzieć sobie na poniższe pytania:
- Czy dziecku naprawdę się to spodoba? Wyprawę należy dostosować do charakteru dziecka! Dla dziecka ważniejsza jest przygoda i zabawa niż zdobywanie szczytu lub przebywanie na nim.
- Czy podróż ma służyć podbudowaniu ego rodzica, czy raczej odpowiadać potrzebom dziecka?”
Szczególne zagrożenia związane z podróżą w rejony wysokogórskie, na które bardziej narażone są dzieci niż dorośli, to przede wszystkim:
- wychłodzenie, szczególnie jeśli dziecko jest niesione i nie wytwarza ciepła pracą mięśni
- odwodnienie
- poparzenia słoneczne
- ryzyko urazów oraz możliwy utrudniony dostęp do szybkiej pomocy medycznej
- ryzyko choroby wysokościowej, która u dzieci
prawdopodobnie występuje z taką samą częstością
jak u dorosłych, ale jej rozpoznanie może
być utrudnione ze względu na nieswoisty charakter
objawów oraz trudności w ich dokładnym
opisaniu, nawet przez dzieci, które już swobodnie
mówią. Chorobę wysokościową wywołuje
hipoksja będąca konsekwencją przebywania
na dużej wysokości i niedotlenienia (hipoksja
hipobaryczna). W obrębie zespołu hipoksji
hipobarycznej można wyodrębnić 3 jednostki
chorobowe:
a) choroba wysokogórska o ostrym przebiegu (acute mountain sickness – AMS) – występuje u osób udających się (zwykle w krótkim czasie) na dużą wysokość, zazwyczaj >2500 m n.p.m., objawiaja się bólem głowy, osłabieniem, zaburzeniami równowagi, zawrotami głowy, zaburzeniami snu i zachowania oraz brakiem łaknienia
b) wysokościowy obrzęk płuc (high altitude pulmonary edema – HAPE) – obrzęk płuc związany prawdopodobnie z hipoksją pęcherzyków płucnych, objawiający się pogorszeniem tolerancji wysiłku, dusznością i osłabieniem
c) wysokościowy obrzęk mózgu (high altitude cerebral edema – HACE) – obrzęk mózgu wywołany dużą wysokością, objawiający się zaburzeniami świadomości, ogniskowymi objawami neurologicznymi i śpiączką.
Czynnikami ryzyka choroby wysokogórskiej są:
- wysokość nad poziomem morza (należy uwzględnić przy wysokości >2500–3000 m n.p.m.)
- tempo zmiany wysokości, szczególnie przy wspinaczce >2500 m n.p.m.
- czas spędzony na dużej wysokości (zwiększa się przy pobycie >24 h, z noclegiem na dużej wysokości).
HAPE i HACE zazwyczaj poprzedza AMS. U dzieci <3. roku życia każda nagła zmiana otoczenia może wywołać zaburzenia snu, zmiany zachowania oraz zaburzenia łaknienia, co utrudnia różnicowanie pierwszych objawów choroby wysokościowej. Rodziców udających się na wyprawy wysokogórskie z dziećmi należy uczulić na ewentualne objawy AMS. Wyprawę wysokogórską warto poprzedzić innymi wspólnymi wyjazdami, aby rodzice mogli lepiej poznać reakcje swojego dziecka na podróż niezależnie od dużej wysokości. Rodzice powinni nauczyć się posługiwać skalą objawów Lake Louise (kwestionariusz spontanicznie zgłaszanych objawów) dostosowaną do wieku dziecka. System oceny opisano w stanowisku Komisji Medycznej UIAA.
Dzieci chore przewlekle, w tym na choroby płuc i serca (np. z ubytkami w przegrodzie przedsionkowej czy komorowej), a także z infekcją dróg oddechowych są obarczone większym ryzykiem choroby wysokogórskiej.
Tak samo jak u dorosłych, podstawową metodą profilaktyki choroby wysokościowej jest stopniowe przemieszczanie się na coraz większe wysokości i aklimatyzacja. W celu ustalenia planu wspinaczki należy skonsultować się ze specjalistami w tej dziedzinie. U dzieci aklimatyzacja prawdopodobnie zachodzi co najmniej równie szybko jak u dorosłych, ale ponieważ nie powinno się im podawać środków farmakologicznych ułatwiających ten proces (u dorosłych stosuje się w tym celu acetazolamid), mogą potrzebować więcej czasu. Każda osoba udająca się z dzieckiem na dużą wysokość powinna mieć dobrze opracowany plan postępowania na wypadek objawów choroby wysokościowej, uwzględniający dostęp do tlenu lub komory hiperbarycznej, możliwość ewakuacji chorego, system łączności ułatwiający ewakuację, a w przypadku dzieci także możliwość natychmiastowego zejścia.
Można stwierdzić, że wyprawa na dużą wysokość (>2000–2500 m n.p.m.) wiąże się z ogólnie większym ryzykiem dla dziecka niż dla osoby dorosłej. Co więcej, zdecydowanie mniej wiadomo o tym, jak dzieci radzą sobie w takich okolicznościach. Nie wiadomo także, w jaki sposób dłuższe (kilkutygodniowe) przebywanie w środowisku z ograniczonym dostępem tlenu wpływa na rozwijający się mózg.
