Czy zapisanie pacjentowi azytromycyny w ramach przygotowań do wyjazd do kraju tropikalnego sprzyja rozwojowi antybiotykooporności?

Odpowiedź

dr n. med. Kamila Ludwikowska
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

W Polsce niepokojąco często (powyżej średniej europejskiej) stosuje się antybiotyki w lecznictwie otwartym (poza szpitalami). Dostępne dane wskazują, że wyjątkowo często przepisuje się makrolidy, a ich zużycie zwiększa się z roku na rok – obecnie jest tylko 2 razy mniejsze niż zużycie antybiotyków z grupy penicylin, które mają dużo szersze zastosowanie. W nieuzasadniony sposób stosuje się je przede wszystkim w leczeniu infekcji dróg oddechowych.

Zgodnie z zaleceniami wszystkich towarzystw naukowych pacjentów podróżujących w rejony o zwiększonym ryzyku zakażeń enterotoksycznymi szczepami Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Salmonella i Shigella należy wyposażyć w leki przeciwbakteryjne. Postępowanie takie jest zgodne z racjonalną antybiotykoterapią, pod warunkiem że pacjent zostanie poinformowany, w jakich okolicznościach może zastosować lek.

Dane na temat stosowania antybiotyków w przypadku biegunki podróżnych u dzieci są ograniczone, dlatego zalecenia są niejednoznaczne. Argumenty przemawiające za przepisywaniem dzieciom antybiotyków na wypadek biegunki podróżnych oraz przeciwko takiemu postępowaniu podsumowano w tabeli.

Można stwierdzić, że argumenty są dość zrównoważone. Cytując eksperta w dziedzinie medycyny podróży, profesora Eyal Leshem’a, nie ma podstaw, aby odmawiać pacjentom przepisania antybiotyku na wypadek biegunki podróżnych. Istnieje szansa, że odpowiednio wyedukowani pacjenci nie wykorzystają przepisanego antybiotyku, ale w razie potrzeby będą odpowiednio zabezpieczeni.

Zasady dobrego przygotowania pacjentów według Eyal Leshem’a wymieniono poniżej.

• Omów z opiekunami zasady profilaktyki niefarmakologicznej biegunki podróżnych, w tym karmienie piersią, mycie rąk, bezpieczeństwo żywności i wody.
• Upewnij się, że podróżujące dzieci zostały zaszczepione zgodnie z obowiązującym PSO, w tym przeciwko rotawirusom (w przypadku najmłodszych dzieci), oraz są ubezpieczone na wypadek nagłych zdarzeń.
• Zidentyfikuj dzieci z grupy ryzyka ciężkiego przebiegu zakażeń jelit (np. niemowlęta, dzieci w immunosupresji, z chorobami przewodu pokarmowego itp.).
• Upewnij się, że rodzice zabiorą ze sobą doustne roztwory nawadniające oraz zostali przeszkoleni w zakresie ich przygotowania i stosowania w nagłych przypadkach.
• Poinstruuj opiekunów w zakresie niezbędnych działań w przypadku biegunki podróżnych u dziecka. Natychmiastowe działania obejmują: rozpoczęcie nawadniania doustnego, kontynuowanie karmienia piersią, ścisłą obserwację dziecka, identyfikację objawów przedmiotowych i podmiotowych ciężkiej choroby oraz unikanie u małych dzieci potencjalnie szkodliwej terapii, w tym subsalicylanów bizmutu i loperamidu.
• Zaopatrz rodziców w receptę na antybiotyk i szczegółowo poinstruuj, jak go stosować w przypadku ciężkiego przebiegu biegunki. Zgodnie z wytycznymi International Society for Travel Medicine (ISTM) ostra biegunka to:
  a) stan obezwładniający lub całkowicie uniemożliwiający podejmowanie zaplanowanych aktywności
  b) każda czerwonka (oddawanie bardzo krwistych stolcow)
  c) stan, kiedy dostęp do placowki medycznej jest ograniczony lub przewidywane jest długie opoźnienie w dostępie do placowki medycznej; rodziców należy też dokładnie poinformować o możliwych działaniach niepożądanych antybiotyków, aby uniknąć ich niepotrzebnego stosowania w łagodnych przypadkach.
• Wraz z rodzicami zaplanuj skierowanie ciężko chorego dziecka do najbliższej placówki lub świadczeniodawcy, który jest w stanie zapewnić bezpieczne leczenie.
• W przypadku podróży w odległe miejsca, gdzie dostęp do opieki zdrowotnej może być ograniczony, preferowane są teleporady, aby pomóc rodzicom w podjęciu decyzji o zastosowaniu antybiotyku.