Odpowiedź
dr n. med. Kamila Ludwikowska
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Podstawowe znaczenie w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej u dzieci mają interwencje behawioralne, takie jak:
- w miarę możliwości wybór miejsca przodem do kierunku jazdy, na przednim siedzeniu
- unikanie przed podróżą posiłków wpływających na sekrecję histaminy (np. ser, tuńczyk, salami), przejadania się, spożywania pikantnych potraw i picia dużej objętości płynów
- fiksacja wzroku i redukcja ruchów głowy (jeśli to możliwe)
- używanie dystraktorów (np. słuchanie muzyki, audiobooków, gry słowne)
- unikanie patrzenia w ekran/książkę
- trening oddechu kontrolowanego
- dbanie o odpowiednie nawodnienie w czasie podróży
- częste postoje.
Istotne znaczenie ma także odpowiednia ilość snu przed podróżą i dobór odpowiedniego środka transportu (takiego, który najrzadziej wywołuje objawy u dziecka).
Preparatami o umiarkowanej, ale potwierdzonej skuteczności w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej są antagoniści receptora H1 (leki przeciwhistaminowe I generacji) o dodatkowym działaniu przeciwcholinergicznym, przede wszystkim dimenhydrynat, prometazyna oraz cynaryzyna.
W przeglądzie systematycznym Cochrane z 2022 roku wykazano, że leki przeciwhistaminowe I generacji (cynaryzyna i dimenhydrynat) z umiarkowaną pewnością skuteczniej zapobiegają chorobie lokomocyjnej wywoływanej naturalnie (nie przy użyciu symulatora) niż placebo (leki przeciwhistaminowe 40%, placebo 25%). Stosowanie leków przeciwhistaminowych wiązało się z większym ryzykiem działania sedacyjnego (66 vs 44%), choć pewność tej obserwacji była mniejsza. Badania uwzględnione w przeglądzie dotyczyły głównie dorosłych. Dane dotyczące dzieci są ograniczone, ale u nich także w farmakologicznym zapobieganiu chorobie lokomocyjnej stosuje się głównie leki o działaniu przeciwhistaminowym. Skuteczność cynaryzyny w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej u dzieci (w Polsce jest zarejestrowana jedynie u dorosłych) oraz jej dobry profil bezpieczeństwa wykazano w badaniu przeprowadzonym w latach 80. XX wieku.
Dostępne w Polsce leki przeciwhistaminowe I generacji o działaniu przeciwwymiotnym można stosować u dzieci >2. roku życia (tab.). Ponieważ u niektórych pacjentów obserwuje się odwrotne reakcje do uspokojenia, lek należy podać na próbę z wyprzedzeniem, w dogodnych dla rodziców warunkach.
| Tabela. Leki przeciwhistaminowe stosowane w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej | ||
|---|---|---|
| Lek | Dolna granica wieku | Dawkowanie |
| dimenhydrynat | 6 lata | <14. rż. 50 mg 30 min przed podróżą; można powtarzać co 6–8 h; dawka maks. 5 mg/kg mc./24 h, maks. 150 mg/24 h >14. rż. 50–100 mg 30 min przed podróżą; można powtarzać co 4–6 h; maks. 400 mg/24 h |
| prometazyna | 2 lata | <12. rż. 0,25–0,5 mg/kg mc.; można powtarzać co 12 h >12. rż. 25 mg 30–60 min przed podróżą; można powtarzać co 8–12 h |
| cynaryzyna | 18 latb | 25 mg 2 h przed podróżą; można powtarzać co 8 h w trakcie podróży |
| a W niektórych krajach jest zarejestrowany >2. rż.; w Polsce dostępny jedynie w postaci tabletek, można rozważyć zastosowanie off-label. b W niektórych krajach jest zarejestrowana >5. rż. (dostępna w postaci tabletek po 15 mg); schemat dawkowania: <12. rż. 15 mg 2 h przed podróżą, a następnie 7,5 mg; można powtarzać co 8 h w trakcie podróży; >12. rż. 30 mg 2 h przed podróżą, a następnie 15 mg; można powtarzać co 8 h w trakcie podróży, można rozważyć zastosowanie off-label. | ||
Dane dotyczące skuteczności leków przeciwcholinergicznych (skopolamina, prochlorperazyna) w chorobie lokomocyjnej dotyczą głównie dorosłych. Niestety wywołują wiele działań niepożądanych i są przeciwwskazane u dzieci. Nie wykazano skuteczności środków o działaniu sympatykomimetycznym, które mogą działać synergistycznie ze skopolaminą, metod medycyny alternatywnej, takich jak akupunktura i akupresura, preparatów ziołowych oraz interwencji olfaktorycznych.
Na rynku dostępne są suplementy diety zarejestrowane do stosowania u młodszych dzieci (zwykle >3. rż.), reklamowane jako preparaty zapobiegające chorobie lokomocyjnej. Większość z nich zawiera substancje ziołowe, w tym przede wszystkim imbir. W badaniach oceniających skuteczność preparatów zawierających dużą dawkę imbiru u dorosłych nie wykazano istotnej statystycznie różnicy w porównaniu z placebo. Z drugiej strony w cytowanym powyżej przeglądzie systematycznym Cochrane z 2022 roku placebo skutecznie zapobiegało objawom aż u 1/4 pacjentów. Rodzicom dzieci, u których nie można zastosować leków przeciwhistaminowych (np. ze względu na wiek), pozostaje wybrać najbezpieczniejsze placebo.
U niektórych dzieci zaburzenia współistniejące (np. ze strony błędnika, częste zapalenia ucha środkowego, migrena lub zaburzenia neurologiczne związane z opóźnionym rozwojem motorycznym) mogą być przyczyną nasilonej choroby lokomocyjnej. W trakcie wywiadu należy zwrócić uwagę na zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej u dziecka oraz ból głowy w rodzinie, a w badaniu przedmiotowym na zapalenie ucha środkowego.
Piśmiennictwo:
1. Karrim N., Byrne R., Magula N., Saman Y.: Antihistamines for motion sickness. Cochrane Database Syst. Rev., 2022; 10 (10): CD0127152. Leung A.K., Hon K.L.: Motion sickness: an overview. Drugs Context., 2019; 8: 2019-9-4
3. Lipson S., Wang A., Corcoran M. i wsp.: Severe motion sickness in infants and children. Eur. J. Paediatr. Neurol., 2020; 28: 176–179
4. Macnair A.L.: Cinnarizine in the prophylaxis of car sickness in children. Curr. Med. Res. Opin., 1983; 8 (7): 451–5
5. Viola P., Marciano G., Casarella A. i wsp.: The pharmacological treatment of pediatric vertigo. Children (Basel), 2022; 9 (5): 584
