Odpowiedź
prof. dr hab. n. med. Marek Mandera
Klinika Neurochirurgii Dziecięcej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka
Objawy występujące po urazie głowy zależą od jego ciężkości (p. Jakie powinno być postępowanie pediatry lub lekarza POZ u dziecka zgłaszającego się do poradni z powodu urazu głowy? – przyp. red.), którą ustala się na podstawie GCS. W ciężkich urazach głowy dochodzi do zaburzeń świadomości i szeregu deficytów neurologicznych zależnych od lokalizacji zmian wewnątrzczaszkowych. Dzieci po ciężkim urazie czaszkowo-mózgowym leczone są na oddziale intensywnej terapii lub neurochirurgii.
Po lekkich urazach nie występują zaburzenia świadomości lub są one słabiej wyrażone niż po urazie ciężkim i umiarkowanym.
Do rozpoznania wstrząśnienia mózgu upoważnia stwierdzenie:
- krótkotrwałej utraty przytomności bezpośrednio po doznanym urazie głowy
- niepamięci okoliczności samego urazu, a często również wydarzeń bezpośrednio go poprzedzających i po nim następujących (niepamięć wsteczna i następcza)
- następczego powrotu do pełnego stanu świadomości
- braku ogniskowych deficytów neurologicznych.
Dziecko z rozpoznanym niepowikłanym wstrząśnieniem mózgu wymaga jedynie obserwacji przez 24 h w celu wykluczenia późnych następstw urazu (np. odroczonego krwiaka wewnątrzczaszkowego), a następnie stopniowego powrotu do pełnej aktywności w ciągu kolejnych 2–3 dni. Po urazie głowy najczęściej obserwuje się takie objawy, jak: ból głowy, nudności i zawroty głowy. Zwykle objawy te ustępują w ciągu kilku dni.
Ważne jest, aby w trakcie obserwacji dziecka po urazie głowy zwrócić uwagę na objawy powikłań pozornie lekkiego urazu, takich jak krwiak wewnątrzczaszkowy rozwijający się z opóźnieniem lub obrzęk mózgu, ponieważ mogą one doprowadzić nawet do śmierci dziecka. Uważnej obserwacji i TK głowy wymagają dzieci po urazie, u których obserwuje się (p. Jakie powinno być postępowanie pediatry lub lekarza POZ u dziecka zgłaszającego się do poradni z powodu urazu głowy? i Czy każde dziecko po urazie głowy wymaga konsultacji chirurga lub neurochirurga? – przyp. red.):
- silny i narastający ból głowy
- wymioty
- drgawki
- wzmożoną senność
- zaburzenia orientacji
- splątanie.
Obecnie dzieciom z rozpoznanym niepowikłanym wstrząśnieniem mózgu nie zaleca się już prowadzenia oszczędzającego trybu życia przez wiele dni (p. Czy każde dziecko po urazie głowy wymaga konsultacji chirurga lub neurochirurga? – przyp. red.). Uważa się, że może to dawać nieuzasadnione poczucie choroby i zwiększać ryzyko tzw. zespołu powstrząśnieniowego (cerebrastenii pourazowej), który objawia się przedłużającym się złym samopoczuciem, bólem i zawrotami głowy, trudnościami w skupieniu uwagi (koncentracji), drażliwością i innymi niecharakterystycznymi dolegliwościami ze strony układu nerwowego utrzymującymi się przez >4–6 tygodni po urazie. Ze względu na brak jednoznacznych kryteriów rozpoznania tego zespołu szacuje się, że dotyczy on 10–30% pacjentów po lekkim i umiarkowanym urazie głowy. Zwykle ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia.
Dzieci z objawami sugerującymi zespół powstrząśnieniowy mogą pozostawać pod opieką pediatry. Pomocy neurologa dziecięcego i psychologa mogą wymagać jedynie w przypadku nasilonych i przedłużających się dolegliwości.
