Odpowiedź
prof. dr hab. n. med. Marek Mandera
Klinika Neurochirurgii Dziecięcej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka
Powrót do pełnej aktywności fizycznej, w tym sportowej, u pacjentów po urazie głowy zależy od ciężkości urazu. Po ciężkim urazie czaszkowo-mózgowym powrót do sportu może być niemożliwy przez bardzo długi czas, a niekiedy wcale. Natomiast u dzieci i młodzieży po lekkim urazie głowy, zwłaszcza po niepowikłanym wstrząśnieniu mózgu, powrót do aktywności sportowej uwarunkowany jest przede wszystkim całkowitym ustąpieniem objawów wstrząśnienia mózgu i towarzyszących dolegliwości (p. Jakie są objawy po urazie głowy u dzieci i jak długo się utrzymują? – przyp. red.).
W medycynie sportowej stosuje się skale pozwalające na obiektywną ocenę możliwości powrotu do sportu po urazie głowy (np. Cantu Grading Scale, skala Amerykańskiej Akademii Neurologii). Generalnie zaleca się stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej po ustąpieniu objawów, od niewielkiej codziennej aktywności (zwykłych codziennych czynności) aż do pełnej formy treningu sportowego w zależności od tolerancji coraz większego wysiłku (w przypadku nawrotu objawów lub pojawienia się nowych należy powrócić do etapu, który był dobrze tolerowany). Przykładem może być 6-stopniowy program powrotu do aktywności sportowej zalecany przez amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (tab.).
| Tabela. 6-stopniowy program powrotu dzieci i nastolatków do aktywności sportowej po urazie głowy ze wstrząśnieniem mózgu (wg Centers for Disease Control and Prevention)a | |
|---|---|
| Etapb | Aktywność |
| 1. powrót do zwykłych, codziennych aktywności | można rozpocząć po 2–3 dniach odpoczynku (unikanie oglądania
telewizji, wpatrywania się w ekran komputera, palmtopa lub smartfona) obejmuje m.in. powrót do zajęć szkolnych (z wyłączeniem lekcji wf) krótkie, spokojne spacery |
| 2. lekki wysiłek tlenowy | celem jest umiarkowane zwiększenie częstotliwości rytmu serca aktywności obejmują m.in.: 5–10 min jazdy na rowerze stacjonarnym, szybszy marsz, wolny trucht zakaz podnoszenia cięższych przedmiotów |
| 3. aktywność o umiarkowanej intensywności | celem jest dalsze zwiększanie częstotliwości rytmu serca przez dodanie nowych aktywności o większej intensywności i dłuższym czasie trwania aktywność obejmująca ruchy całego ciała i głowy, np. trucht o umiarkowanej intensywności, krótkie odcinki biegu, jazda na rowerze stacjonarnym o umiarkowanej intensywności, podnoszenie ciężarów o umiarkowanej (średniej) wadze (lżejszych niż przed urazem i przez krótszy czas) |
| 4. aktywność o dużej intensywności, bez kontaktu z innymi zawodnikami | wprowadzić dodatkowo aktywność o dużej intensywności, np. sprint, bieg, jazda o dużej intensywności na rowerze stacjonarnym, regularne ćwiczenia z obciążeniem lub podnoszeniem ciężaru, swoiste dla danej dyscypliny ćwiczenia z ruchem w 3 płaszczyznach (bez kontaktu z innymi zawodnikami) |
| 5. regularny trening | trening pod stałym nadzorem pełny kontakt z innymi zawodnikami |
| 6. powrót do udziału w zawodach | pełne współzawodnictwo |
| a Zmodyfikowano na podstawie 1. i 2. pozycji piśmiennictwa. b Przejście do kolejnego etapu jest możliwe, gdy aktywność jest dobrze tolerowana i nie powracają objawy wstrząśnienia mózgu lub towarzyszące dolegliwości, lub nie pojawiają się nowe niepokojące objawy (w przypadku ich wystąpienia konieczny jest odpoczynek do czasu ich ustąpienia, a następnie powrót do wcześniejszego, dobrze tolerowanego etapu). | |
Piśmiennictwo:
1. Australian Government, Australian Sports Comission: Concussion in Sport Australia. www.concussioninsport.gov.au/medical_practitioners (dostęp: 02.06.2023)2. Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Injury Prevention and Control: Returning to sports and activities: cdc.gov/headsup/basics/return_to_sports.html (dostęp: 21.05.2023)
