Jakie badania diagnostyczne należy wykonać w przypadku podejrzenia ChPDS?

Odpowiedź

dr n. med. Agnieszka Matkowska-Kocjan
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Obecnie stosowane badania serologiczne w kierunku kiły zastąpiły wcześniejsze badania mikroskopowe preparatów wykonanych z wydzieliny z dna owrzodzenia lub zmian skórnych. Do podstawowych testów należą powszechnie dostępne odczyny niekrętkowe: VDRL (veneral diseases research laboratory test) oraz RPR (rapid plasma reagin test), w których antygenem jest kardiolipina, lecytyna i cholesterol, a nie antygeny krętków (stąd nazwa odczyny pośrednie). W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się testy swoiste (krętkowe), które wykrywają swoiste przeciwciała przeciwko antygenom krętka bladego w klasie IgM i IgG, takie jak: test hemaglutynacji (Treponema pallidum haemagglutination test – TPHA) lub mikrohemaglutynacji (Microhaemagglutination assay for Treponema pallidum – MHA-TP), aglutynacji biernej (Treponema pallidum passive particle agglutination test – TPPA), immunofluorescencyjny (Fluorescent treponemal antibody absorption test – FTA-abs), immunoenzymatyczny (Treponemal enzyme immunoassay – EIA), chemiluminescencyjny (Chemiluminescence immunoassay – CIA) lub IgG immunoblot dla T. pallidum. Zastosowanie tylko jednego rodzaju testu serologicznego (bezkrętkowego lub krętkowego) nie pozwala na ustalenie rozpoznania i może skutkować uzyskaniem wyników fałszywie ujemnych u chorych na kiłę pierwotną oraz fałszywie dodatnich u osób bez kiły lub wcześniej leczonych.

Testów krętkowych nie należy stosować do oceny aktywności choroby i skuteczności leczenia, ponieważ u większości pacjentów do końca życia dają dodatnie wyniki. W celu kontroli odpowiedzi na leczenie należy ponownie oznaczyć VDRL. Natomiast w diagnostyce innych chorób przenoszonych drogą kontaktów seksualnych (ChPDS), jak Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae i Trichomonas vaginalis „złotym” standardem są testy molekularne amplifikacji kwasów nukleinowych (NAAT). U kobiet chlamydiozę układu moczowo-płciowego rozpoznaje się na podstawie wymazu z pochwy/szyjki macicy lub badania moczu pobranego z pierwszej mikcji, a u mężczyzn zakażenie cewki moczowej można rozpoznać na podstawie badania moczu pobranego z pierwszej mikcji lub wymazu z cewki moczowej. U osób podejmujących stosunki analne lub oralne w celu potwierdzenia zakażenia należy wykonać test w anatomicznym miejscu ekspozycji (odbyt, gardło).

Rzeżączkowe zakażenie układu moczowo-płciowego rozpoznaje się na podstawie wymazu z kanału szyjki macicy (u kobiet) lub cewki moczowej (u mężczyzn). W wykrywaniu infekcji gonokokowych pomocne są też wymazy z odbytnicy, jamy ustnej i gardła oraz spojówek. W rozpoznawaniu rzeżączki stosuje się także tradycyjne metody mikrobiologiczne – posiew pobranego materiału i barwienie metodą Grama (nie zaleca się ich w diagnostyce zakażeń chlamydią). W przypadku podejrzenia lub udokumentowania niepowodzenia leczenia rzeżączki należy wykonać posiew z antybiogramem, ponieważ na podstawie NAAT nie można określić wrażliwości na preparaty przeciwdrobnoustrojowe.

W przypadku zarażenia rzęsistkiem pochwowym materiałem diagnostycznym u kobiet jest wymaz z pochwy lub szyjki macicy, a także mocz pobrany z pierwszej mikcji, a u mężczyzn – wymaz z cewki moczowej lub mocz z pierwszej mikcji. Czułość NAAT w wykrywaniu zarażenia Trichomonas vaginalis wynosi >90%, a swoistość – 95–100%.

Diagnostyka zakażenia HIV opiera się na wykonaniu serologicznego testu przesiewowego (przeciwciała anty-HIV oraz antygen p24), a następnie testu potwierdzenia (metodą western blot oraz oznaczenie liczby kopii HIV-RNA we krwi).

Drogą kontaktów seksualnych mogą być także przenoszone wirusy zapalenia wątroby typu B i C (HBV i HCV). Podstawowym badaniem w ich rozpoznawaniu jest wykazanie przeciwciał lub antygenów wirusowych we krwi pacjenta. W diagnostyce HBV można uwzględnić oznaczenie antygenów HBsAg i HBeAg (świadczą o aktywnej replikacji wirusa), a także przeciwciał wytwarzanych w odpowiedzi na kontakt z nimi, czyli anty-HBs (powstają nie tylko po kontakcie z HBV, ale również po szczepieniu), anty-HBe i anty-HBc. W celu potwierdzenia zakażenia należy oznaczyć DNA wirusa. W przypadku zakażenia HCV podstawowe znaczenie ma wykazanie przeciwciał anty-HCV oraz wiremii (HCV RNA).