Odpowiedź
dr n. med. Łukasz Błażowski
Oddział Pediatrii i Alergologii Szpitala Specjalistycznego w Jaśle
Klinika Alergologii i Pneumonologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce-Zdroju
Katedra Fizjologii i Patofizjologii Kolegium Nauk Medycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego
Podstawową przyczyną jest brak edukacji pacjenta, opiekunów oraz personelu medycznego. Edukacja jest koniecznym i niezwykle ważnym elementem każdej wizyty lekarskiej, jednak często lekarze nie mają na nią wystarczająco dużo czasu. Według naszych badań adrenalinę podano tylko w około 8% z >600 przypadków reakcji anafilaktycznej. Nie odstajemy jednak od średniej w Europie, która wynosi około 11%. Na szczęście adaptacja i uruchomienie własnych mechanizmów obronnych w przypadku reakcji anafilaktycznych jest niezwykła, zwłaszcza u niemowląt. Mimo to podanie adrenaliny i.m. jest konieczne w przypadku każdej anafilaksji, ponieważ nawet początkowo łagodne objawy mogą w ciągu kilku minut doprowadzić do reakcji zagrażającej życiu. Pamiętajmy, że adrenalina jest lekiem omnipotencjalnym, który w zdecydowanej większości przypadków odwraca wszystkie objawy anafilaksji.
Rozbieżność między zaleceniami a praktyką można do pewnego stopnia tłumaczyć także bardzo dużą niespójnością różnych klasyfikacji stopni ciężkości anafilaksji stosowanych w ocenie zagrożenia życia pacjenta. W naszym ośrodku opracowaliśmy praktyczną, graficzną ocenę ciężkości objawów klinicznych anafilaksji z podziałem na 4 stopnie w kolorach świateł drogowych, obejmującą 29 objawów występujących w anafilaksji w zakresie najważniejszych układów narządowych człowieka: skóry i błony śluzowej oraz układu pokarmowego, oddechowego, nerwowego i sercowo-naczyniowego. Poszczególnym stopniom ciężkości przyporządkowano wskazania do podania adrenaliny.
Uważa się, że jeżeli objawy kliniczne po kontakcie z alergenem dotyczą tylko jednego układu (skóry/błon śluzowych lub układu pokarmowego, lub górnego piętra układu oddechowego) i jednocześnie są łagodne (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy [z wyjątkiem obejmującego krtań], nudności, nieżyt nosa, świąd błony śluzowej jamy ustnej, oczu) i nie są gwałtowne, można się wstrzymać z podaniem adrenaliny, jednak należy ją przygotować do natychmiastowego wstrzyknięcia w przypadku progresji reakcji. Taką reakcję nazywamy alergiczną reakcją systemową.
Natomiast w przypadku rozpoznania anafilaksji (objawy gwałtownie postępują, obejmują >1 układ narządów) podanie adrenaliny jest bezwzględnie konieczne. Prawidłową dawkę adrenaliny dla dziecka oblicza się na podstawie masy ciała (0,01 mg/kg mc.). Jeżeli podajemy adrenalinę z ampułki zawierającej 1 mg w 1 ml, to jest to dawka 0,01 ml/kg mc. dziecka. Obliczona w ten sposób dawka maksymalna do jednorazowego podania u dziecka nie może przekroczyć 0,5 mg. Nie ma żadnych przeciwwskazań do podania adrenaliny w przypadku anafilaksji, a zalecana dawka jest bezpieczna i nie powoduje objawów niepożądanych. Objawy takie (nagły wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca) mogą się zdarzyć w przypadku znacznego przekroczenia dawki lub wielokrotnego podania adrenaliny z powodu braku reakcji po wcześniejszych wstrzyknięciach leku. Adrenalinę w anafilaksji zawsze podaje się i.m. w mięsień czworogłowy uda, w jego boczno-przyśrodkową powierzchnię, w połowie jego długości.
Piśmiennictwo:
1. Błażowski Ł., Majak P., Kurzawa R. i wsp.: A severity grading system of food-induced acute allergic reactions to avoid the delay of epinephrine administration. Ann. Allergy Asthma Immunol., 2021; 127: 462-4702. Błażowski Ł., Kurzawa R., Majak P.: Food-induced anaphylaxis in children – state of art. Pediatr. Med. Rodz., 2021; 17: 8–16
