Decyzja o zastosowaniu leczenia zespołu rozrostu bakteryjnego (ZRB) i wyborze leku zależy od kilku elementów:
1. Objawów klinicznych, na podstawie których ustalono rozpoznanie. Pełnoobjawowy ZRB to nadmierny rozplem drobnoustrojów w obrębie jelita cienkiego, kolonizujących zwykle jelito grube, który prowadzi do biegunki tłuszczowej, zaburzeń stanu odżywienia i wtórnego zespołu złego wchłaniania, z niedokrwistością megaloblastyczną spowodowaną niedoborem witaminy B12.
2. Czynników ryzyka ZRB, w tym wad rozwojowych przewodu pokarmowego, zespołu ślepej pętli, nieswoistych zapaleń w obrębie przewodu pokarmowego i cukrzycy. U dzieci z nawracającymi objawami ZRB, zwłaszcza tych najmłodszych, należy zawsze przeprowadzić szeroką diagnostykę różnicową w celu wykluczenia wad przewodu pokarmowego, ponieważ leczenie w takich przypadkach jest uzależnione od usunięcia przyczyny pierwotnej.
3. Metod diagnostycznych do ustalenia rozpoznania ZRB. Najprostszy i najbardziej dostępny test wykonywany w celu potwierdzenia ZRB to wodorowy test oddechowy po obciążeniu glukozą lub laktulozą. Czułość i swoistość testu wynosi odpowiednio 82%; 62,5% (dla glukozy) oraz 86%; 56% dla laktulozy; wyniki testu zawsze należy interpretować w odniesieniu do objawów klinicznych.
W pełnoobjawowym ZRB (biegunka + niedokrwistość + zaburzenia stanu odżywienia) podstawą leczenia jest antybiotykoterapia, prowadzona w celu złagodzenia objawów klinicznych. Wśród zalecanych leków wymienia się w pierwszej kolejności antybiotyki o szerokim spektrum działania:
1. ryfaksyminę – efektywność terapii eradykacyjnej wynosi ok. 80%; zarejestrowana jest u dzieci >12. roku życia; standardowa dobowa dawka terapeutyczna wynosi 600–800 mg; u dorosłych większe dawki dobowe 1200–1600 mg dają lepsze efekty, ale u dzieci takie leczenie stosuje się jedynie u chorych z dodatkowymi obciążeniami (np. nieswoistymi zapaleniami jelit) w programach eksperymentalnych pod nadzorem specjalisty;
2. gentamycynę – zalecana głównie u dzieci <1. roku życia; u noworodków stosowana łącznie z cholestyraminą szybciej łagodzi objawy kliniczne;
3. amoksycylinę z kwasem klawulanowym – preferowana u chorych na cukrzycę; skuteczność eradykacji ok. 75%;
4. metronidazol wraz z chinolonami – preferowany u pacjentów z ZRB w przebiegu choroby Leśniowskiego i Crohna;
5. trimetoprim z sulfametoksazolem (kotrimoksazol).
Czas stosowania standardowej antybiotykoterapii jest uzależniony od szybkości uzyskania poprawy klinicznej. Zwykle 7–10-dniowa kuracja antybiotykiem łagodzi objawy u 46–90% pacjentów z ZRB. Nawrotowość ZRB dotyczy tylko pacjentów z dodatkowymi obciążeniami chorobowymi i dlatego terapię nawrotów prowadzi się zawsze w wyspecjalizowanych ośrodkach. Należy pamiętać, że antybiotykoterapia jest jedynie leczeniem objawowym i powinna być dołączona do odpowiednio dobranego do potrzeb pacjenta leczenia żywieniowego.
Decyzja odnośnie do włączenia antybiotykoterapii może być o wiele trudniejsza w przypadku zdrowego, prawidłowo odżywionego chorego, u którego stwierdza się jedynie nawracający nieswoisty ból brzucha i dodatni wynik wodorowego testu oddechowego. Należy pamiętać, że zwiększenie stężenia wydychanego wodoru może być następstwem rozrostu bakteryjnego jedynie w górnym odcinku układu oddechowego (np. migdałki) i/lub jamy ustnej, a zatem dodatni wynik tego testu nawet u pacjenta z zespołem jelita drażliwego nie musi świadczyć o ZRB w obrębie jelita cienkiego. W przypadku wątpliwości najlepiej skierować dziecko do gastroenterologa, aby ten podjął wiążącą decyzję. (2015)
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej