W każdym przypadku rozpoznania u małoletniego zakażenia przenoszonego drogą kontaktów seksualnych (tak jak innej choroby) na lekarzu spoczywa obowiązek poinformowania o tym fakcie jego przedstawiciela ustawowego, niezależnie od wieku i woli pacjenta. Wynika to z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a jest skutkiem braku lub ograniczonej zdolności do czynności prawnych małoletniego. Zakres informacji obejmuje opis stanu zdrowia pacjenta, rozpoznanie, proponowane oraz możliwe metody diagnostyczne i lecznicze, dające się przewidzieć następstwa ich zastosowania albo zaniechania, wyniki leczenia oraz rokowanie. Brak realizacji powyższego prawa może rodzić odpowiedzialność cywilną i zawodową.
Stwierdzenie u małoletniego zakażenia przenoszonego drogą kontaktów seksualnych może być dowodem wykorzystywania seksualnego. Rozważając złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, należy wziąć pod uwagę:
rodzaj stwierdzonego zakażenia (p. niżej)
prawdopodobieństwo właściwego rozpoznania – aby uniknąć nieuzasadnionego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, należy uwzględnić m.in. wiarygodność (w tym swoistość) metody diagnostycznej, którą zastosowano
wiek pacjenta
okoliczności zakażenia
skutki zakażenia.
Zakażenia przenoszone drogą kontaktów seksualnych można podzielić na 2 grupy:
1. zakażenia, które mogą być przenoszone drogą kontaktów seksualnych, ale również innymi drogami – m.in. mięczak zakaźny okolicy narządów płciowych lub odbytu (u małych dzieci zakażenie przenosi się najczęściej drogą kontaktu bezpośredniego, innego niż seksualny), kłykciny kończyste (do 5. rż. zwykle spowodowane są zakażeniem nabytym od matki), opryszczka pospolita okolicy jamy ustnej, narządów płciowych i odbytu (możliwa autoinokulacja), zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B lub C (możliwe zakażenie wertykalne lub po ekspozycji na krew osoby zakażonej). Interpretacja drogi zakażenia w tych przypadkach wymaga zwykle dodatkowych informacji (np. danych z wywiadu ginekologiczno-położniczego matki dziecka, dokładnego wywiadu odnośnie do wcześniejszego występowania podobnych objawów, kontaktu z osobą zakażoną, ekspozycji na materiał zakaźny itp.) i badania przedmiotowego dziecka
2. zakażenia typowo przenoszone drogą kontaktów seksualnych (o ile wykluczono zakażenie odmatczyne) – rzeżączka, kiła, HIV, chlamydioza, rzęsistkowica.
Jeśli lekarz ustali, że do zakażenia z co najmniej dużym prawdopodobieństwem doszło w wyniku kontaktu seksualnego, jego dalsze działanie będzie zależeć od wieku pacjenta. Zgodnie z art. 200 Kodeksu karnego (k.k.)a obcowanie płciowe z małoletnim <15. roku życia, podobnie jak dokonanie innej czynności seksualnej (obejmującej czynność seksualną niebędącą obcowaniem płciowym, np. intymne całowanie, dotykanie), stanowi czyn zabroniony. Co więcej, zgodnie z art. 240 k.k.b w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa z art. 200 k.k. istnieje prawny (bezwzględny, zagrożony karą pozbawienia wolności przy braku jego realizacji) obowiązek denuncjacji, czyli zawiadomienia prokuratura lub policji. W takim przypadku zgoda małoletniego na podejmowane czynności seksualne nie jest prawnie skuteczna i nie zwalania sprawcy z odpowiedzialności.
Ustalenie, w jakich okolicznościach doszło do przeniesienia zakażenia, w tym, czy kontakt seksualny z osobą źródłową był dobrowolny czy wymuszony, będzie odgrywać rolę w przypadku małoletniego między 15. a 18. rokiem życia. W takiej sytuacji obowiązek prawny denuncjacji będzie dotyczył zgwałcenia wobec zstępnego, przysposobionego, brata lub siostry, wspólnie z innym sprawcą, działania ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 3 i 4)c, seksualnego wykorzystania niepoczytalności lub bezradności (art. 198)d, spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156). Obowiązek o charakterze prawnym jest w tym przypadku nadrzędny do konieczności zachowania tajemnicy medycznej. W przypadku podejrzenia popełnienia innego niż ww. przestępstwa ściganego z urzędu nie będzie obowiązku prawnego, a jedynie obowiązek społeczny zawiadomienia prokuratora lub policji.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że samo zakażenie innej osoby może stanowić uszczerbek na zdrowiu, zwykle lekki lub średni (at. 157 k.k.), wyjątkowo ciężki. W przypadku ciężkiego uszczerbku na zdrowiu występuje prawny obowiązek denuncjacji, w przypadku uszczerbku średniego – obowiązek społeczny, a jeśli dojdzie do powstania uszczerbku lekkiego obowiązku takiego nie ma (ściganie odbywa się bowiem z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą).
a Art. 200. § 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej
lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej
czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania
się takim czynnościom, albo do ich wykonania, podlega
karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
b Art. 240. § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym
przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu
czynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a,
art. 120–124, art. 127, art. 128, art. 130, art. 134,
art. 140, art. 148, art. 156, art. 163, art. 166, art. 189,
art. 197 § 3 lub 4, art. 198, art. 200, art. 252 lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia
niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
c Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub
podstępem doprowadza inną osobę do obcowania
płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza
inną osobę do poddania się innej czynności
seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega
karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia: 1) wspólnie z inną osobą, 2) wobec małoletniego poniżej lat
15, 3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego,
przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze
pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
d Art. 198. Kto, wykorzystując bezradność innej osoby
lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub
choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania
znaczenia czynu lub pokierowania swoim
postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego
lub do poddania się innej czynności seksualnej,
albo do wykonania takiej czynności, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej