Jakie są czynniki ryzyka zakażeń przenoszonych drogą kontaktów seksualnych?

Młody wiek jest jednym z czynników ryzyka chorób przenoszonych drogą kontaktów seksualnych (ChPDS), ponieważ do takich infekcji najczęściej dochodzi między 2. a 4. dekadą życia. Dodatkowo u nastolatków ryzyko zakażenia może być większe z uwagi na niedojrzałość biologiczną nabłonka dróg rodnych, co dokładnie poznano u kobiet. Nabłonek szyjki macicy u nastoletnich dziewcząt jest niedojrzały – nabłonek walcowaty jest bardziej podatny na czynniki zakaźne niż zastępujący go z wiekiem nabłonek wielowarstwowy płaski. U nastolatek stwierdza się także mniejsze stężenie sekrecyjnych przeciwciał IgA oraz odmienny skład mikrobiomu pochwy.

Poza czynnikami biologicznymi wynikającymi bezpośrednio z młodego wieku, istnieje szereg behawioralnych czynników ryzyka (niezależnych od wieku). Należą do nich:

• młody wiek inicjacji seksualnej i krótki czas od inicjacji seksualnej

• kontakty seksualne waginalne, oralne lub analne bez prezerwatywy lub z niekonsekwentnie lub nieprawidłowo stosowaną prezerwatywą

• posiadanie więcej niż jednego partnera seksualnego (im więcej partnerów, tym większe ryzyko)

• stosunki płciowe z nieznanymi osobami

• stosunki płciowe pod wpływem alkoholu lub narkotyków

• zachorowania na ChPDS w przeszłości (np. stwierdzenie ludzkiego wirusa brodawczaka (HPV), wirusa opryszczki zwykłej (HSV) lub kiły kilkukrotnie zwiększa ryzyko zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i odwrotnie; stan zapalny w obrębie narządów płciowych wynikający z zakażenia innym patogenem zwiększa także ryzyko transmisji HIV na partnera).

W niektórych przypadkach (np. brodawczakowatość wywołana wirusem HPV) do zakażenia wystarczy bliski kontakt cielesny lub korzystanie ze wspólnych przedmiotów, które miały kontakt z narządami płciowymi (ręczniki, bielizna, zabawki erotyczne itp.), bez stosunku płciowego. Wiele nastolatek uważa, że jeśli stosują hormonalne środki antykoncepcyjne, to stosunek seksualny nie jest już zachowaniem ryzykownym. Dlatego, zbierając wywiad chorobowy, należy zadawać bardzo konkretne pytania. Pacjenci zapytani ogólnie, czy podejmowali ryzykowne zachowania seksualne lub odbywali stosunki płciowe bez zabezpieczenia, mogą odpowiadać przecząco, ponieważ są przeświadczeni, że nie podejmując stosunku waginalnego lub stosując antykoncepcję hormonalną, są bezpieczni. Tematy, które należy uwzględnić w wywiadzie dotyczącym zdrowia seksualnego i ryzyka ChPDS, ujęto w tzw. metodzie 5 pytań (tab.). Metodę tę należy dostosować do wieku oraz możliwości kognitywnych pacjenta. Nie należy jednak szczególnie ukrywać przekazu, aby mieć pewność, że pacjent go zrozumiał i udzielił prawdziwych odpowiedzi.

Piśmiennictwo

1. Workowski K.A., Bachmann L.H., Chan P.A. i wsp.: Sexually transmitted infections treatment guidelines, 2021. MMWR Recomm. Rep., 2021; 70 (4): 1–187
2. Shannon C.L., Klausner J.D.: The growing epidemic of sexually transmitted infections in adolescents: a neglected population. Curr. Opin. Pediatr., 2018; 30 (1): 137–143
3. Tu W., Batteiger B.E., Wiehe S. i wsp.: Time from first intercourse to first sexually transmitted infection diagnosis among adolescent women. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2009; 163 (12): 1106–1111
4. Kahn J.A., Rosenthal S.L., Succop P.A. i wsp.: Mediators of the association between age of first sexual intercourse and subsequent human papillomavirus infection. Pediatrics, 2002; 109 (1): E5
5. Fortenberry J.D.: Adolescent substance use and sexually transmitted diseases risk: a review. J. Adolesc. Health, 1995; 16 (4): 304–308
6. Niccolai L.M., Ethier K.A., Kershaw T.S. i wsp.: New sex partner acquisition and sexually transmitted disease risk among adolescent females. J. Adolesc. Health, 2004; 34 (3): 216–223
7. Moscicki A.B., Ma Y., Holland C., Vermund S.H.: Cervical ectopy in adolescent girls with and without human immunodeficiency virus infection. J. Infect. Dis., 2001; 183 (6): 865–870
8. McGrath J.W., Strasburger V.C., Cushing A.H.: Secretory IgA in cervical mucus. J. Adolesc. Health, 1994; 15 (5): 423–425
9. Hickey R.J., Zhou X., Settles M.L. i wsp.: Vaginal microbiota of adolescent girls prior to the onset of menarche resemble those of reproductive-age women. mBio., 2015; 6 (2): e00097–15