W jakiej odległości powinien się znajdować element zasłaniający oko w trakcie testu naprzemiennego zakrywania i odkrywania oczu (cover test)?

Test naprzemiennego zakrywania i odkrywania oczu (cover test) jest obiektywną metodą wykrywania zeza ukrytego (zez występuje okresowo, brak równowagi mięśni okoruchowych jest kompensowany przez „fuzję” – łączenie w ośrodku w mózgu obrazów z oka lewego i prawego) lub potwierdzania zeza jawnego. Służy również do odróżnienia zeza rzeczywistego – towarzyszącego (wywołanego wadami refrakcji lub innymi chorobami gałki ocznej) lub porażennego (spowodowanego uszkodzeniem nerwów okoruchowych lub zmianami w mózgu) – od często obserwowanego zeza pozornego, w którym specyficzna budowa twarzy (np. szeroka nasada nosa, wąski rozstaw źrenic, asymetria szpar powiekowych, wydatna zmarszczka nakątna) sprawia wrażenie zezowania pomimo prawidłowego (równoległego) ustawienia gałek ocznych. Test polega na naprzemiennym zakrywaniu i odkrywaniu najpierw jednego, a potem drugiego oka i obserwowaniu ewentualnego ruchu gałki ocznej oka odsłoniętego lub odsłanianego (tzw. ruch nastawczy, który świadczy o podjęciu fiksacji w przypadku zeza). U pacjentów z prawidłowym, równoległym ustawieniem gałek ocznych (ortoforia) oczy pozostają nieruchome. Test naprzemiennego zakrywania i odkrywania oczu należy wykonywać podczas każdej wizyty profilaktycznej dziecka w gabinecie pediatry lub lekarza rodzinnego, począwszy od 6. miesiąca życia do 6. roku życia.

Test przeprowadza się w 2 etapach: podczas patrzenia do bliży i dali. Badanie można wykonać za pomocą dowolnej zasłonki umożliwiającej całkowite zakrycie oka, również dłoni, a nawet kciuka. Zasłonkę zawsze ustawiamy bezpośrednio przed okiem dziecka (w odległości 1–2 cm). W teście do bliży lekarz w jednej ręce trzyma zabawkę, na którą patrzy dziecko (najlepiej kolorową, ciekawą dla dziecka), a drugą ręką zasłania naprzemiennie oko prawe i lewe. Tak więc test wykonuje się z odległości wyciągniętego ramienia lekarza (ok. 0,5–0,75 m). Natomiast w teście do dali dziecko patrzy na przeciwległą ścianę (im dalej, tym lepiej; gabinety okulistyczne mają 5 m długości), na której należy powiesić kolorowy plakat lub zabawkę. Dziecko patrzy na wiszący na ścianie przedmiot, a lekarz siedzący nieznacznie z boku (tak, aby nie przysłaniał swoją głową przedmiotu fiksacji) naprzemiennie zasłania oczy pacjenta.

Za kryterium dodatniego wyniku testu, potwierdzającego występowanie zeza, uznaje się ruch nastawczy oka (odsłoniętego lub odsłanianego). W zezie zbieżnym ruch nastawczy jest widoczny szczególnie wyraźnie przy wykonywaniu testu do bliży, natomiast w zezie rozbieżnym test do bliży może być ujemny (nie zauważymy ruchu nastawczego), a dopiero test do dali daje wyraźnie dodatni wynik.

Piśmiennictwo

1. Hautz W., Loba P., Rękas M. (red.): Okulistyka dziecięca i zez. Basic and Clinical Science Course. Edra Urban & Partner, Wrocław, 2021
2. Hull S., Tailor V., Balduzzi S. i wsp.: Tests for detecting strabismus in children aged 1 to 6 years in the community. Cochrane Database Syst. Rev., 2017; 11 (11): CD011221