Nadmierna potliwość jest jednym z objawów wady serca u niemowląt i dzieci. Czy każde dziecko z nadmierną potliwością należy skierować do kardiologa, jeżeli nie stwierdza się innej przyczyny tej dolegliwości? Czy nadmierna potliwość we wrodzonych wadach serca występuje tylko po wysiłku fizycznym, czy także w spoczynku i w trakcie snu?

Uogólnione zwiększenie potliwości (hiperhydroza) dotyczy około 1% populacji. Wyróżnia się dwa rodzaje nadmiernej potliwości: uogólnioną (symetryczną) i asymetryczną. Może ona wynikać z zaburzeń termoregulacji lub wystąpić w efekcie zaburzeń emocjonalnych. W przypadku niektórych chorób gorączkowych, po wyleczeniu choroby, u dzieci może się utrzymywać niestabilność ośrodka termoregulacji i nadmierna potliwość występująca także przy braku gorączki. Wydzielanie potu nasila się też pod wpływem emocji i stresu, a także w okresie dojrzewania (okres burzy hormonalnej u młodzieży). Niekiedy jest wywoływane wysiłkiem fizycznym, po ekspozycji na ciepło lub zimno, lub po spożyciu pikantnych potraw. Zwiększona potliwość towarzyszy różnym chorobom (nadczynność tarczycy, cukrzyca, gruźlica, choroba nowotworowa, choroba reumatyczna, grzybica) i zazwyczaj jest jedynie współistniejącym objawem (p. rozdz. „Nadmierne pocenie się”). Nadmierna potliwość emocjonalna występuje u obu płci. Często rozpoczyna się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania, nierzadko występuje także u członków najbliższej rodziny dziecka. Uogólniona nadmierna potliwość jest bardzo rzadka, o wiele częściej występuje nadmierna potliwość ogniskowa obejmująca głowę, dłonie, stopy lub doły pachowe. Nadmierna potliwość asymetryczna polega na ogniskowych zaburzeniach wydzielania potu, powodowanych przez choroby neurologiczne. Pocenie ust, głowy i nosa po zjedzeniu gorących i ostrych potraw jest fizjologiczne. Nadmierna potliwość smakowa może mieć związek z chorobami autonomicznego układu nerwowego. Najczęstszą przyczynę stanowią uszkodzenia nerwów sympatycznych i parasympatycznych głowy i szyi.

Nadmierna potliwość nie jest objawem patognomicznym dla konkretnej wady serca, może być jednak objawem niewydolności serca u dziecka z istotną hemodynamicznie wadą serca, zapaleniem serca, dekompensującymi układ krążenia zaburzeniami rytmu serca lub kardiomiopatią. W zależności od stopnia wydolności serca nadmierna potliwość może występować zarówno w czasie snu, w spoczynku, jak i po wysiłku fizycznym. Zwykle współistnieje z innymi objawami niewydolności serca, takimi jak: niepokój, trudności w karmieniu, brak przyrostu masy ciała, słabo wyczuwalne tętno, niskie ciśnienie tętnicze, marmurkowe zabarwienie skóry, bladość powłok, chłodne kończyny, duszność, kaszel, nadmierne tętnienie okolicy przedsercowej, głuche tony serca, zburzenia rytmu serca i skąpomocz. Objawami sugerującymi niewydolność lewokomorową są: powiększenie lewej komory, kaszel, wciąganie przestrzeni międzyżebrowych i trzeszczenia nad polami płucnymi. Duszność spoczynkowa zmniejsza się w pozycji siedzącej i nasila w leżącej. U niektórych chorych występuje napadowa duszność nocna i/lub wysiłkowa. Objawy sugerujące niewydolność prawokomorową to: powiększenie prawej komory, powiększenie wątroby i śledziony, obrzęki obwodowe, przesięki do jam ciała oraz poszerzenie żył szyjnych.

U dzieci bez innych wymienionych powyżej kardiologicznych objawów podmiotowych i przedmiotowych niewydolności serca nadmierna potliwość jest rzadko izolowanym objawem wady serca. Błędne rozpoznanie można jednak ustalić u najmłodszych pacjentów, kiedy nie stwierdza się typowych objawów osłuchowych wady/choroby serca, na przykład u noworodka i niemowlęcia z anomalią naczyń wieńcowych i zawałem serca, kardiomiopatią rozstrzeniową lub zapaleniem mięśnia sercowego. W tych przypadkach nadmierne pocenie się może być pierwszym uchwytnym objawem podmiotowym niewydolności serca. Pacjenci ci wymagają przeprowadzenia pogłębionego badania pediatrycznego z oceną wydolności serca, a w zależności od wyniku badania – konsultacji kardiologicznej w trybie pilnym lub planowym. (ASiw) (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Turska-Kmieć A.: Niewydolność serca u dzieci. W: Kubicka K., Kawalec W. (red.): Kardiologia dziecięca. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003: 825–851
2. Hiperhydroza – nadmierna potliwość, http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,111848,9220302,Hiperhydroza__nadmierna_potliwosc.html