Ospa wietrzna jest w Polsce nadal częsta w populacji pediatrycznej, ponieważ tylko dla niewielkiej grupy dzieci szczepionki przeciwko tej chorobie są bezpłatne w ramach Programu Szczepień Ochronnych, a ponadto nie wszyscy rodzice chcą z nich korzystać. U niektórych pacjentów gorączka istotnie pogarsza samopoczucie i jest przyczyną dolegliwości, a paracetamol nie przynosi oczekiwanej poprawy.
Lekiem, który obniża gorączkę nieco szybciej i prawdopodobnie na dłużej niż paracetamol, jest ibuprofen. W niektórych badaniach obserwacyjnych wykazano jednak związek (asocjację) z 2–5-krotnie większym ryzykiem (iloraz szans) inwazyjnych zakażeń paciorkowcami grupy A (GAS) u chorych na ospę wietrzną, którzy przyjmowali ibuprofen, w porównaniu z grupą kontrolną (leczoną paracetamolem lub niefarmakologicznie), dlatego w niektórych wytycznych zalecono ostrożność przy przepisywaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) u tych chorych, a jako lek pierwszego wyboru w leczeniu gorączki w przebiegu ospy wietrznej wskazano paracetamol.
Prawdopodobnie jednak związek ten nie ma charakteru przyczynowo-skutkowego, co podkreślili autorzy badania kliniczno-kontrolnego z prospektywnym zbieraniem danych opublikowanego w „Pediatrics” w 2001 roku. Stosowanie ibuprofenu najprawdopodobniej identyfikuje dzieci z cięższym przebiegiem ospy wietrznej i większą gorączką, co samo w sobie jest czynnikiem ryzyka nadkażenia bakteryjnego (mamy do czynienie z jednym z klasycznych rodzajów błędu systematycznego badań obserwacyjnych – tzw. zakłóceniem przez wskazania [confounding by indication]).
Nawet jednak gdybyśmy teoretycznie przyjęli, że ryzyko względne inwazyjnych nadkażeń GAS jest zwiększone u chorych otrzymujących ibuprofen, to w najgorszym scenariuszu (5-krotne zwiększenie ryzyka, wszystkie nadkażenia GAS występują u dzieci <10. rż.) ryzyko bezwzględne zwiększa się zaledwie o 0,0008%, czyli – biorąc pod uwagę zapadalność na ospę wietrzną u dzieci <10. roku życia w Polsce w 2019 roku (4030 przypadków/100 000) i średnią zapadalność na inwazyjne nadkażenia GAS w przebiegu ospy (0,05/100 000/rok) – z 0,2/100 000 do 1/100 000.4 Biorąc pod uwagę wątpliwości dotyczące związku przyczynowo-skutkowego (niska jakość danych) oraz – nawet w najgorszym przypadku – znikomą różnicę bezwzględnego ryzyka nadkażenia GAS, jeśli u chorego na ospę wietrzną gorączka nie ustępuje po zastosowaniu paracetamolu we właściwej dawce, jako lek drugiego wyboru można mu bezpiecznie podać ibuprofen.
Aktualnie w Polsce dostępny jest metamizol, także w postaci kropli dla najmłodszych dzieci. Zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego (ChPL) wśród zarejestrowanych wskazań do jego stosowania wymieniono leczenie wysokiej gorączki, która nie odpowiada na inne preparaty. Z wyników badań obserwacyjnych opublikowanych w ostatnich latach wynika, że ciężkie powikłania, jakimi są agranulocytoza i pancytopenia indukowane metamizolem (co w wielu krajach spowodowało wycofanie leku z użytku), występują rzadko (zwłaszcza u dzieci), z podobną częstością jak po podaniu innych nieopioidowych leków przeciwbólowych. Brakuje jednak dobrej jakości danych z badań z randomizacją potwierdzających efekt przeciwgorączkowy tego leku (opublikowano jedynie 2 niskiej jakości badania tego typu u dzieci). Zalecenia dotyczące stosowania metamizolu w gorączce opierają się więc głównie na postulowanym mechanizmie działania. Nie ma również danych, które pozwoliłyby odpowiedzieć na pytanie, czy u chorych na ospę wietrzną metamizol jest bezpieczniejszą i skuteczniejszą alternatywą ibuprofenu. W opublikowanych do tej pory wiarygodnych wytycznych dotyczących objawowego leczenia gorączki u dzieci, firmowanych przez towarzystwa naukowe lub instytucje zajmujące się tworzeniem zaleceń (np. NICE w Wielkiej Brytanii), zalecanymi lekami są paracetamol lub ibuprofen, a w zdecydowanej większości z nich nie uwzględniono metamizolu.
Podsumowując, jeżeli skuteczność paracetamolu okaże się niewystarczająca u gorączkującego chorego na ospę wietrzną (mimo właściwej dawki leku), można zastosować ibuprofen jako lek drugiego wyboru.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej