Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu jest skutecznym i bezpiecznym sposobem zapobiegania KZM. Podstawowy schemat szczepienia obejmuje podanie trzech dawek. Szczepienie najlepiej zacząć wczesną zimą, aby uzyskać ochronę przed okresem największej aktywności kleszczy, czyli okresem wiosenno-letnim.
Dlaczego warto się zaszczepić przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM)?
Odkleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą układu nerwowego, która może mieć ciężki przebieg i pozostawić po sobie trwałe następstwa. Polska jest obszarem endemicznym, co oznacza, że w naszym kraju od lat występują zachorowania na KZM. Nie ma leku na KZM. Ryzyko zachorowania po jednorazowym ukłuciu przez zakażonego kleszcza wynosi <1:100. Należy wziąć pod uwagę, że wirus jest obecny w gruczołach ślinowych zakażonego kleszcza, co oznacza, że może dostać się do organizmu człowieka już po kilku minutach od ukłucia. Szczepienie jest bezpiecznym i skutecznym sposobem zapobiegania zachorowaniu. Przeczytaj więcej: Odkleszczowe zapalenie mózgu
Kto powinien się zaszczepić przeciw KZM?
Szczepienie przeciwko KZM przeznaczone jest dla osób od ukończenia 1. roku życia, jest bezpieczne i skuteczne. Kleszcze, które mogą być zakażone wirusem KZM, występują na terenie całej Polski (szczególnie w woj. warmińsko-mazurskim i podlaskim). Należy pamiętać, że kleszcze występują nie tylko na terenach leśnych, ale także w miastach, np. w parkach. Szczepienie zaleca się osobom mieszkającym na terenach zwiększonego występowania tej choroby lub wyjeżdżającym tam w celach turystycznych lub zarobkowych, a zwłaszcza:
- pracującym przy eksploatacji lasu, żołnierzom, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, młodzieży odbywającej staże i praktyki zawodowe
- osobom szczególnie często podejmującym aktywność fizyczną na świeżym powietrzu, np. biegaczom, spacerowiczom, grzybiarzom, właścicielom psów, myśliwym, rodzinom z małymi dziećmi, oraz turystom, uczestnikom obozów i kolonii.
Kiedy najlepiej się zaszczepić?
Szczepienie najlepiej zacząć wczesną zimą, aby uzyskać ochronę przed okresem największej aktywności kleszczy, czyli okresem wiosenno-letnim. Nie ma jednak żadnych przeciwwskazań, aby rozpocząć szczepienie w dowolnym czasie.
Jak wygląda schemat szczepień przeciw KZM?
Schemat podstawowy obejmuje podanie 3 dawek szczepionki (odstępy między dawkami nieznacznie różnią się w zależności od wybranego preparatu): pierwszej, drugiej po 1–3 miesiącach, a trzeciej po kolejnych 5–12 mies. lub 9–12 mies. Dawkę przypominającą podaje się co 3–5 lat. Lekarz może podjąć decyzję o szczepieniu w schemacie przyspieszonym (jeżeli wskazane jest szybkie nabycie odporności), w którym dawki podaje się w krótszych odstępach (różnią się w zależności od wybranego preparatu): dwie pierwsze dawki w odstępie 2 tyg. i trzecia po 5–12 miesiącach + dawki przypominające co 3–5 lat lub – dwie pierwsze dawki w odstępie 7 dni, trzecia po 21 dniach + pierwsza dawka przypominająca po 12–18 mies., kolejne co 3–5 lat.
Szczepienie przeciw KZM – skuteczność
Szczepionki przeciwko KZM są skuteczne. Już po 2 dawkach przeciwciała występują u 90% szczepionych. Zachorowania u osób zaszczepionych występują rzadko i zwykle dotyczą osób powyżej 50. roku życia lub zaszczepionych w niepełnym schemacie. Badania wskazują, że szczepienie w pełnym schemacie zmniejsza ryzyko zachorowania na KZM o ponad 90%.
Jakie szczepionki są dostępne w Polsce i jak jest ich cena?
W Polsce dostępne są następujące szczepionki:
- Encepur Adults – kosztuje około 110 zł
- Encepur K (preparat dla dzieci do 12. rż.) – kosztuje około 100 zł
- FSME-Immun – kosztuje około 150 zł
- FSME-Immun Junior (preparat dla dzieci do 15. rż.) – kosztuje około 140 zł.
Szczepionki zawierają inaktywowane wirusy, należą do kategorii „nieżywych”.
Czy szczepionki przeciw KZM są refundowane przez NFZ? Kto może się zaszczepić bezpłatnie? Gdzie można się zaszczepić na KZM?
Szczepienie przeciw KZM jest szczepieniem zalecanym i odpłatnym. Można je zrealizować u lekarza rodzinnego w poradni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lub w prywatnej przychodni. Jeśli pacjent wybierze szczepienie w POZ, wówczas poniesie jedynie koszt szczepionki, ponieważ kwalifikacja lekarska do szczepienia i podanie szczepionki wykonywane są bezpłatnie. Należy wziąć pod uwagę, że w przychodni może nie być szczepionki na miejscu i wówczas lekarz wystawia receptę, na podstawie której pacjent kupuje szczepionkę w aptece i zgłasza się z nią do szczepienia.
U osób zawodowo narażonych na zakażenie (np. leśników) koszt szczepienia może pokryć pracodawca.
W niektórych województwach lub powiatach organizowane są także akcje bezpłatnych szczepień przeciwko KZM (np. w ramach samorządowych programów profilaktycznych).
Czy szczepionka przeciwko KZM chroni również przed boreliozą?
Nie. Szczepionka przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu chroni tylko przed odkleszczowym zapaleniem mózgu. Aktualnie nie ma szczepionki przeciwko boreliozie.
Zobacz: Szczepieniami w boreliozę – czy to będzie możliwe w Polsce?
Jakie są przeciwwskazania do szczepienia na KZM?
Przeciwwskazaniem do szczepienia są:
- ciężka reakcja alergiczna na poprzednią dawkę szczepionki
- ciężka reakcja alergiczna na składniki szczepionki lub substancje wykorzystywane w procesie ich produkcji i obecne w ilościach śladowych.
Lekarz podczas kwalifikacji może też odroczyć szczepienie u osób w ostrej fazie choroby (np. podczas infekcji, kiedy występuje gorączka).
Jakie są zdarzenia niepożądane po szczepieniu przeciwko KZM?
Szczepienie przeciwko KZM jest bezpieczne. U osób szczepionych przeciwko KZM obserwuje się reakcje miejscowe (czyli dotyczące miejsca wkłucia) i ogólne, o łagodnym i samoograniczającym się przebiegu, które nie różnią się od reakcji występujących po innych, powszechnie stosowanych szczepionkach. Zwykle nie wymagają one porady lekarskiej i ustępują w ciągu kilku dni.
Reakcje miejscowe to najczęściej ból w miejscu wkłucia, rzadziej obrzęk i zaczerwienienie. Wśród objawów ogólnych notowano gorączkę (częściej u dzieci w 2. rż.), ból mięśni, uczucie zmęczenia i ból głowy, a u młodszych dzieci również drażliwość i zmniejszenie łaknienia.
Czy można się zaszczepić przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu po ukłuciu przez kleszcza?
Szczepionki przeciwko KZM nie są przeznaczone do stosowania po ekspozycji, tzn. że jeżeli po ukłuciu przez kleszcza osoby nieuodpornionej doszło do zakażenia wirusem KZM, to szczepienie wykonane po tym ukłuciu nie zapobiegnie rozwojowi choroby. Natomiast samo ukłucie przez kleszcza nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia, ale o niedawnym ukłuciu (np. w ciągu ostatnich 30 dni) warto poinformować lekarza przy kwalifikacji.
