Co to jest i jakie są przyczyny?
Definicje
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 definiuje wytrysk przedwczesny jako niezdolność do opóźnienia wytrysku wystarczającego do zadowolenia z gry miłosnej, przejawiająca się wytryskiem przed rozpoczęciem lub natychmiast po rozpoczęciu stosunku lub występowaniem wytrysku w sytuacji wzwodu niewystarczającego do umożliwienia stosunku.
Wyróżnia się wytrysk przedwczesny występujący w ciągu całego życia danego mężczyzny od początku inicjacji seksualnej. Za taki uznaje się wytrysk, który zawsze lub prawie zawsze występuje przed penetracją lub w ciągu 1 minuty od penetracji pochwy, a pacjenta charakteryzuje niemożność opóźnienia wytrysku podczas wszystkich lub prawie wszystkich penetracji pochwy, co rodzi negatywne konsekwencje osobiste, takie jak stres, zakłopotanie, frustrację i unikanie aktywności seksualnej.
Inny typ to typ nabyty, którego charakteryzuje znaczące skrócenie czasu do wystąpienia ejakulacji w stosunku do wcześniejszego funkcjonowania seksualnego mężczyzny. Wskazuje się również na istnienie trzeciej grupy mężczyzn z tzw. naturalnie zmiennym wytryskiem przedwczesnym, u których problem pojawia się okazjonalnie, będąc naturalną manifestacją wahania się czasu wystąpienia wytrysku u danej osoby, na który mogą wpływać także okoliczności zewnętrzne.
Ponadto część mężczyzn uważa, że wytrysk występuje u niech zbyt wcześniej, jednak w rzeczywistości tak nie jest i nie można postawić takiego rozpoznania – wytrysk przedwczesny rzekomy.
Przyczyny
- Predyspozycje neurobiologiczne (być może warunkowany genetycznie typ aktywności substancji przekaźnikowych w komórkach mózgu, głównie związanych z układem serotoninowym) – dotyczy przede wszystkim typu wytrysku przedwczesnego występującego przez całe życie.
- Czynniki psychogenne: stres, zaburzenia relacji partnerskich, dłuższa przerwa we współżyciu, brak stałej partnerki i nieregularne współżycie płciowe, lęk przed ciążą, niewłaściwa lub nieatrakcyjna partnerka lub partner, bardzo atrakcyjna budząca lęk przed niesprawdzeniem się, praktykowanie tzw. stosunku przerywanego, zaburzenia nerwicowe (lękowe), zaburzenia nastroju (depresje) – dotyczą głównie wytrysku przedwczesnego wtórnego i naturalnie zmiennego.
- Czynniki somatyczne lub inne zaburzenia seksualne: zaburzenia erekcji, zapalenia lub przerost prostaty, niedoczynność tarczycy, zaburzenia czynności nerwów w przebiegu cukrzycy, udar mózgu – dotyczą wtórnego wytrysku przedwczesnego.
Jak często występuje?
Wytrysk przedwczesny należy do najczęściej rozpoznawanych zaburzeń funkcji seksualnych. Jego rozpowszechnienie wynosi 20–30% populacji mężczyzn. Zdecydowaną większość stanowią przy tym osoby z naturalnie zmiennym wytryskiem przedwczesnym (przyczyny psychogenne u osób mających predyspozycję do szybkiej ejakulacji) lub z wytryskiem przedwczesnym rzekomym, tj. osoby całkowicie zdrowe, które nie są zadowolone ze swojego funkcjonowania seksualnego, czy to w wyniku błędnej wiedzy na temat fizjologii seksualnej, czy też nierealnych oczekiwań. Wytrysk przedwczesny jako zaburzenie dotyczące całego życia i wytrysk przedwczesny wtórny (zaliczany do chorób somatycznych lub zaburzeń psychicznych) występuje najprawdopodobniej jedynie u 5–10% mężczyzn.
Jak się objawia?
Objawy zawarte są już w samej definicji problemu. Ciągłe lub prawie ciągłe występowanie wytrysku przedwczesnego związane jest z lękiem przed kompromitacją, niezaspokojeniem partnerki, „niesprawdzeniem się”, poczuciem wstydu, obniżonego poczucia wartości w roli męskiej, frustracji, zakłopotania i unikania aktywności seksualnej, co może na drodze błędnego koła nasilać objawy zaburzenia.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Jeśli objawy wystąpiły w związku z konkretną sytuacją – dłuższa przerwa we współżyciu, nowa partnerka i samoistnie ustępują – nie należy podejmować jakiś szczególnych działań. Dłuższe utrzymywanie się objawów, objawy trwające przez całe życie od rozpoczęcia życia seksualnego wymagają konsultacji lekarskiej w celu ustalenia dalszego postępowania.
Jak lekarz ustala diagnozę?
Rozpoznanie oparte jest w większości przypadków na zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego. W przypadku podejrzenia wtórnego charakteru zaburzeń, wymagane będzie wykonanie odpowiednich badań pozwalających ustalić lub wyeliminować potencjalne przyczyny – badania biochemiczne i hormonalne (z krwi), badanie neurologiczne, ogólne, urologiczne.
Jakie są sposoby leczenia?
Farmakoterapia doustna – obejmować będzie zastosowanie leków z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), mających zdolność opóźniania wytrysku (paroksetyna, sertralina, fluoksetyna) lub innego leku wpływającego na przekaźnictwo serotoninergiczne – klomipraminy – takie leczenie może dotyczyć osób z wytryskiem przedwczesnym występującym przez całe życie, ale także związanym z występowaniem zaburzeń nastroju, zaburzeń nerwicowych lub mającym inne tło psychogenne (wtórnym i naturalnie zmiennym). U osób, u których przyczynę stanowią bądź współwystępują zaburzenia erekcji, lekarz może zdecydować o zastosowaniu leków z grupy inhibitorów 5-fosfodiesterazy (leki „z grupy wiagry”). Nowym lekiem z grupy SSRI stosowanym w leczeniu tego zaburzenia jest dapoksetyna. Podejmowano także próby leczenia tramadolem, wyniki jednak nie są przekonujące. Leki omówiono szczegółowiej w rozdziale poświęconym leczeniu farmakologicznemu w seksuologii.
Środki działające znieczulająco miejscowo – krem EMLA, sprej TEMPE – omówione zostały w rozdziale poświęconym leczeniu farmakologicznemu w seksuologii.
Metody treningowe – obejmują techniki zwane jako metoda „start-stop” lub metoda „uciskowa” (są to modyfikacje treningów masturbacyjnych), metoda polegająca na koncentracji na doznaniach zmysłowych zaprojektowana tak, aby angażować oboje partnerów – metody te szczegółowiej omówiono w rozdziale poświęconym metodom leczenia psychoterapeutycznego w seksuologii.
Edukacja i poradnictwo – korygowanie lub uzupełnianie wiedzy na temat długości czasu trwania stosunku, wpływu wielu zróżnicowanych czynników na ten czas, proponowanie regularności i nieunikania współżycia, wybranych pozycji seksualnych.
Systematyczna psychoterapia indywidualna lub pary – psychoterapia indywidualna dotyczyć może osób, u których występują utrwalone czynniki o charakterze psychogennym będące źródłem problemu (zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju, utrwalone nastawienia lękowe), a psychoterapia pary wtedy, gdy u źródeł problemu leżą zaburzenia relacji partnerskich – metody te szczegółowiej omówiono w rozdziale poświęconym metodom leczenia psychoterapeutycznego w seksuologii.
Warto podjąć leczenie problemu, ponieważ jego ogólna skuteczność jest duża, natomiast nieleczenie będzie niekorzystnie wpływać na samopoczucie mężczyzny oraz relacje partnerskie i seksualne, może także sprzyjać utrwalaniu się zaburzeń i dołączaniu się innych (np. zaburzeń erekcji, spadku libido).
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Odpowiedź na leczenie farmakologiczne za pomocą SSRI w postaci silnego lub umiarkowanego wydłużenia czasu do wytrysku jest duża i sięga 80%. Skuteczność metod treningowych oceniana bywa różnie; bardzo pozytywnie w odniesieniu do krótkoterminowych efektów, mniej entuzjastycznie w stosunku do efektów długoterminowych. Ogólnie rokowanie co do całkowitego ustąpienia problemu jest dobre w niektórych przypadkach wtórnego przedwczesnego wytrysku, gdzie możliwe jest usunięcie czynnika wywołującego, w naturalnie zmiennym wytrysku przedwczesnym i wytrysku przedwczesnym rzekomym. Gorzej rokują przypadki wytrysku przedwczesnego utrzymującego się przez całe życie, problem ma tendencje do nawracania i może wymagać kontynuacji farmakoterapii. Jak napisano wcześniej, taki stan rzeczy dotyczy jednak mniejszości mężczyzn zgłaszających problem z wytryskiem.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Unikać dłuższej abstynencji seksualnej.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
Systematyczna aktywność seksualna ze stałą partnerką może mieć walor zabezpieczający przed pojawianiem się tego zaburzenia, szczególnie u osób predysponowanych do szybkiej reakcji wytryskowej. Dbanie o ogólną jakość relacji partnerskiej, unikanie pośpiechu, postaw zadaniowych, koncentracja na pozagenitalnych elementach interakcji seksualnej mogą także oddziaływać korzystnie.
Piśmiennictwo:
1. Balon R., Taylor Segraves R.: Clinical Manual of Sexual Disorders. American Psychiatric Association Publishing, 20092. Lew-Starowicz Z:. Zaburzenia seksualne w praktyce ogólnolekarskiej. Termedia, 2004