Co to jest nadmierne pragnienie i jaki jest mechanizm jego powstawania?
Za nadmierne pragnienie uznaje się utrzymującą się potrzebę przyjmowania płynów w ilości co najmniej 2,5 litra dziennie. Uczucie pragnienia związane jest ze stężeniem elektrolitów we krwi – przede wszystkim sodu, zmniejszeniem objętości krwi (np. po krwawieniu), zaburzeniami hormonalnymi i nerwowymi. W ciele człowieka znajdują się liczne receptory reagujące na zmiany zagęszczenia krwi, które przekazują sygnały do układu nerwowego o konieczności pobudzenia lub hamowania uczucia pragnienia.
Jakie są najczęstsze przyczyny nadmiernego pragnienia?
Nadmierne pragnienie nie zawsze jest objawem choroby, może występować u osób w pełni zdrowych w różnych sytuacjach. Należą do nich znaczna aktywność fizyczna, wysoka temperatura otoczenia, spożywanie słonych lub pikantnych posiłków, przyjmowanie dużej ilości słodkich napojów, spożywanie alkoholu, ciąża.
Nadmierne pragnienie w tych sytuacjach wynika z fizjologicznych reakcji organizmu na zaistniałe warunki, zwykle ustępuje wraz z zaprzestaniem danej aktywności.
Wzmożone pragnienie może także wskazywać na obecność istotnych problemów zdrowotnych. Może być objawem nadmiernej utraty wody z organizmu lub zaburzeń przyjmowania wody.
Nadmierna utraty wody z organizmu może odbywać się przez nerki i wiązać z cukrzycą, moczówką prostą centralną, moczówką prostą nerkową, przewlekłą chorobą nerek, przyjmowaniem leków moczopędnych (diuretyków), mannitolu. Inną drogą nadmiernej utraty wody może być przewód pokarmowy – biegunka, wymioty oraz skóra, w przypadku gorączki, zlewnych potów, urazów lub oparzeń.
Zaburzenia przyjmowania wody mogą być spowodowane chorobami podwzgórza (np. w sarkoidozie, histiocytozie X), uczuciem suchości w ustach (zespół Sjögrena, przyjmowanie leków: tiorydazyna, chlorpromazyna, cholinolityki, jak atropina, palenie tytoniu i inne) lub wiązać się z zaburzeniami psychicznymi (np. polidypsja psychogenna). Ponadto zwiększone pragnienie może być wynikiem innych zaburzeń endokrynologicznych, jak np. pierwotny hiperaldosteronizm (zespół Conna), nadczynność przytarczyc czy nadczynność tarczycy.
Co robić w razie wystąpienia nadmiernego pragnienia?
W przypadku rozpoznania u siebie nadmiernego pragnienia, w pierwszej kolejności należy zastanowić się nad możliwymi prostymi przyczynami jego zaistnienia – przeanalizować niedawną aktywność fizyczną, dietę, warunki pogodowe. Gdy nadmierne pragnienie nie ustępuje nawet po wypiciu znacznej ilości wody, utrzymuje się przewlekle i towarzyszą mu inne objawy, jak np. duże ilości oddawanego moczu, utrata masy ciała, nadmierny apetyt, obrzęki, zmęczenie i senność, zaburzenia widzenia – należy udać się do lekarza w celu wyjaśnienia przyczyn dolegliwości.
Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z objawem nadmiernego pragnienia?
W pierwszej kolejności lekarz zapyta o historię przebytych i towarzyszących chorób. Należy koniecznie przygotować listę przyjmowanych leków, w tym preparatów ziołowych i dostępnych bez recepty oraz suplementów diety. W trakcie wizyty lekarz może zapytać o następujące rzeczy:
- jak długo występują dolegliwości?
- czy nadmiernemu pragnieniu towarzyszy wzmożone wydalanie moczu, obrzęki i inne objawy?
- czy wzmożone pragnienie pojawiło się nagle, czy narastało stopniowo?
- czy pragnienie związane jest z porą dnia?
- czy w ostatnim czasie nastąpiły zmiany w sposobie żywienia lub aktywności fizycznej?
- czy zmienił się apetyt?
- czy zmieniła się masa ciała?
- czy w ostatnim czasie wystąpiła gorączka, nadmierna potliwość?
Następnie lekarz zbada pacjenta. W dalszej kolejności, w zależności od potrzeby, lekarz może zlecić badania laboratoryjne krwi i moczu, takie jak:
- morfologia krwi ze szczególnym uwzględnieniem ilości erytrocytów i hematokrytu,
- stężenie glukozy we krwi,
- stężenie kreatyniny,
- poziomy elektrolitów (sodu, potasu, wapnia),
- osmolalność osocza i moczu,
- badanie ogólne moczu ze szczególnym uwzględnieniem ciężaru właściwego moczu (informuje o stopniu zagęszczenia moczu).
W zależności od wyników badania lekarskiego oraz badań dodatkowych, lekarz zleca kolejne badania i testy mające na celu postawienie diagnozy. Niektóre badania wymagają przyjęcia pacjenta do szpitala.