Infekcyjne zapalenie stawów (septyczne zapalenie stawów) to zapalenie stawów wywołanie przez drobnonustroje (bakterie, grzyby, wirusy), które dostały się do wewnętrznej części torebki stawowej, czyli błony maziowej. Zwykle zapalenie dotyczy jednego stawu. Leczenie zależy od przyczyny zapalenia, im szybciej zostanie wdrożone, tym jest skuteczniejsze.
Co to jest infekcyjne zapalenie stawów i jakie są jego przyczyny?
Infekcyjne (septyczne) zapalenie stawów wywoływane jest przez drobnoustroje, które znalazły się w błonie maziowej, czyli wewnętrznej części torebki stawowej. Do jej zakażenia może dojść drogą krwi (kiedy w organizmie w innym miejscu występuje infekcja), bezpośrednio (np. przy operacjach chirurgicznych w obrębie stawu, przy nakłuciach stawu albo podczas urazu) lub poprzez przeniesienie się zakażenia z pobliskich struktur (skóry, tkanki podskórnej, kości i szpiku kostnego).
Drobnoustrojami wywołującymi zapalenie stawu mogą być bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty. Najczęściej u dorosłych są to bakterie takie jak: Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Streptococcus pyogenes (paciorkowiec), rzadziej Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki), Neisseria meningitidis, rzadziej wirusy (np. różyczka, wirusowe zapalenie wątroby typu C – HCV). Zwykle zapalenie obejmuje jeden staw.
Czynnikami ryzyka zachorowania na infekcyjne zapalenie stawów są:
- zabiegi chirurgiczne stawów (np. endoprotezoplastyka stawu biodrowego lub kolanowego)
- nakłucie stawu
- uraz stawu
- zakażenie skóry lub tkanek miękkich
- choroby reumatyczne – reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, dna moczanowa, choroba zwyrodnieniowa stawów
- podeszły wiek,
- niedobór odporności spowodowany m.in. przez alkoholizm, cukrzycę, leczenie immunosupresyjne, zakażenie HIV
- dożylne przyjmowanie narkotyków
- niewydolność nerek lub wątroby
- hemofilia.
Jak często występuje infekcyjne zapalenie stawów?
Rocznie na infekcyjne zapalenie stawów choruje około 2–6 osób na 100 000, najczęściej są to pacjenci przed 15. rokiem życia lub po 55. roku życia. Choroba występuje 10 razy częściej u osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów oraz po zabiegu chirurgicznym wszczepienia protezy stawu.
Infekcyjne zapalenie stawów – objawy
Objawami infekcyjnego zapalenia stawu są: ból, obrzęk, zaczerwienienie i nadmierne ocieplenie skóry w okolicy stawu oraz pogorszenie ruchomości stawu. Objawy zazwyczaj pojawiają się nagle i szybko narastają. Rzadziej przebieg choroby jest przewlekły i z mniejszym nasileniem objawów. Infekcyjne zapalenie stawów najczęściej dotyczy pojedynczego stawu, choć w cięższych przypadkach może powodować zapalenie wielu stawów.
W zależności od drobnoustroju, który powoduje infekcyjne zapalenie stawu, mogą pojawić się zmiany skórne w postaci bąbli, rumienia, grudek lub krost. U niemal 90% chorych występuje gorączka, rzadko z dreszczami. Chorzy w wieku podeszłym częściej nie gorączkują.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów infekcyjnego zapalenia stawów?
W razie bólu, obrzęku, ocieplenia i pogorszenia ruchomości stawu należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Ponieważ zazwyczaj objawy narastają szybko, pacjenci udają się do lekarza niezwłocznie. Szczególnie niepokojącym sygnałem jest występowanie gorączki oraz objawów zapalenia więcej niż jednego stawu.
Infekcyjne zapalenie stawów - rozpoznanie
Lekarz dokładnie pyta o okoliczności pojawienia się objawów zapalenia stawu, zwłaszcza przebyte w ostatnim czasie operacje lub urazy w obrębie stawu, choroby towarzyszące i występowanie czynników ryzyka. Podczas badania lekarz ocenia cechy świadczące o zapaleniu stawu:
- obrzęk
- ból
- ograniczenie ruchomości
- nadmierne ocieplenie skóry okolicy stawu
- ewentualne objawy towarzyszące.
Lekarz zleci:
- morfologię krwi (w której w przypadku infekcyjnego zapalenia stawów zwykle stwierdza się zwiększoną liczbę białych krwinek, czyli leukocytów) oraz
- badanie wskaźników zapalenia, czyli CRP i OB, które w infekcyjnym zapaleniu stawu są zwiększone.
Podstawą rozpoznania infekcyjnego zapalenia stawów jest pobranie płynu stawowego do badania, którego wyniki określają, jaki drobnoustrój jest odpowiedzialny za wystąpienie infekcji.
W celu odróżnienia infekcyjnego zapalenia stawów od innych chorób mogących wywoływać podobne objawy lekarz (najczęściej reumatolog) może zlecić inne badania diagnostyczne, takie jak badanie rentgenowskie, badanie ultrasonograficzne, rezonans magnetyczny, tomografię komputerową albo scyntygrafię, oraz specjalistyczne badania laboratoryjne.
Infekcyjne zapalenie stawów - leczenie
W przypadku infekcyjnego zapalenia stawów praktycznie zawsze konieczna jest diagnostyka i leczenie w warunkach szpitalnych. Podstawowym leczeniem septycznego zapalenia stawu jest wyeliminowanie powodującego je drobnoustroju, dlatego w przypadku zakażeń bakteryjnych stosuje się antybiotykoterapię, a w zakażeniach grzybiczych leki przeciwgrzybicze. Natomiast przy leczeniu wirusowych zapaleń stawów wykorzystuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych podaje się leki przeciwbólowe.
Ponadto stosuje się nakłucia stawów w celu usunięcia zapalnego płynu stawowego i oczyszczenia stawu. Korzystne jest unieruchomienie stawu przez pierwsze kilka dni, a następnie stopniowe wdrażanie ćwiczeń, najpierw biernych (fizjoterapeuta porusza kończyną pacjenta), a następnie czynnych (pacjent wykonuje sam określone ruchy).
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie infekcyjnego zapalenia stawów?
Całkowite wyleczenie infekcyjnego zapalenia stawów jest możliwe, ale choroba może skutkować trwałym uszkodzeniem stawu lub stawów. Dlatego ważne jest, by rozpocząć leczenie jak najszybciej po wystąpieniu pierwszych objawów. Rozpoczęcie leczenia w ciągu 7 dni od wystąpienia pierwszych objawów pozwala na odzyskanie pełnej sprawności stawu u 2/3 chorych, natomiast później odsetek ten maleje. Należy pamiętać, że infekcyjne zapalenie stawów o ciężkim przebiegu może stanowić zagrożenia dla życia pacjenta, zwłaszcza w razie występowania u pacjenta chorób współistniejących, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca czy niedobory odporności.
Infekcyjne zapalenie stawów – powikłania
Do powikłań infekcyjnego zapalenia stawów należą:
- zapalenie kości i szpiku
- martwica septyczna kości
- przetoka jamy stawowej, czyli wytworzenie nieprawidłowego połączenia między jamą stawową a otaczającymi strukturami
- trwałe ograniczenie zakresu ruchów w stawie
- obluzowanie endoprotezy skutkujące koniecznością jej usunięcia.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na infekcyjne zapalenie stawów?
Ponieważ w większości przypadków infekcyjne zapalenie stawów jest spowodowane wniknięciem drobnoustrojów z zewnątrz, należy unikać sytuacji, w których może do tego dojść. W okresie pooperacyjnym oraz po urazach stawów należy dbać o właściwą higienę. Należy także leczyć wszystkie potencjalne infekcje mogące być źródłem szerzenia się zakażenia w organizmie.