Rozdęcie płuc, czyli nadmierne ich wypełnienie powietrzem, jest jednym z ważniejszych mechanizmów patofizjologicznych u chorych na POChP. Istotą choroby jest trwałe i nieodwracalne zwężenie drobnych oskrzeli.
Zwężone oskrzela łatwiej zapadają się podczas wydechu; dodatkowo zniszczenie miąższu płucnego podtrzymującego z zewnątrz ściany oskrzeli ułatwia ich zapadanie. Podczas wdechu oskrzela są „rozciągane” przez zwiększającą się objętość płuca, natomiast podczas wydechu dodatnie ciśnienie wewnątrz klatki piersiowej ułatwia zapadanie się oskrzeli. Dlatego u chorych zwiększa się objętość powietrza zalegająca w płucach po zakończeniu wydechu (określana jako RV – residual volume, czyli właśnie objętość zalegająca).
Zwiększona ilość powierza pozostająca w płucach po wykonaniu wydechu powoduje, że do nabrania normalnej ilości powietrza w czasie kolejnych wdechów potrzeba więcej wysiłku (chory musi nabrać powietrza do większej niż prawidłowa objętości płuc, co związane jest z dodatkowym wysiłkiem mięśni oddechowych). W czasie wysiłku, kiedy chory oddycha szybciej i głębiej, a zmiany ciśnienia w klatce piersiowej w czasie faz oddychania są większe, opisany mechanizm ulega nasileniu. Jest to jedna z przyczyn duszności wysiłkowej u chorych na POChP.
RV nie można zmierzyć za pomocą spirometrii, gdyż badanie to rejestruje tylko ilości powietrza wydmuchiwane z płuc. Aby ocenić, ile powietrza pozostaje w płucach po zakończeniu wydechu, konieczne jest:
Pletyzmografia jest opisana jako osobny temat.
Metoda rozcieńczania gazu polega na oddychaniu przez chorego z zasobnika, zawierającego określoną objętość gazu obojętnego, który nie wchłania się z płuc (zwykle jest to hel). Po pewnym czasie stężenie helu w zasobniku spadnie proporcjonalnie do pojemności płuc badanego, co pozwala wyliczyć całkowitą objętość płuc. Metoda ta może jednak zaniżać objętość płuc, ponieważ gaz wskaźnikowy nie przepływa przez niedrożne oskrzela (np. zatkane śluzem). Najlepszym wskaźnikiem pozwalającym na ocenę stopnia rozdęcia płuc jest stosunek RV do całkowitej pojemności płuc czyli TLC (total lung capacity) – RV/TLC.