Pytanie nadesłane do redakcji
Co może być przyczyną zarówno codziennego porannego kaszlu, jak i ostrego kaszlu przy zmianie temperatur, jest on tak ostry, że czasami brakuje mi tchu. Nigdy nie paliłam, a kaszlę odkąd pamiętam. Wychowywałam się w domu pełnym dymu, palił tata i babcia.
Odpowiedź
Pisze Pani o kaszlu „odkąd pamiętam”, co oznacza, że kaszel prawdopodobnie utrzymuje się wiele lat. Mamy zatem tutaj do czynienia z kaszlem przewlekłym. Podaje Pani, że kaszel występuje rano oraz przy zmianie temperatur, a także, że wychowywała się Pani w otoczeniu osób palących, czyli była Pani długotrwale narażona na dym tytoniowy. Są to bardzo skąpe dane – nie pisze Pani, ile ma lat (od kiedy nie jest już Pani narażona na dym papierosowy), czy choruje na coś przewlekle, czy przyjmuje jakieś leki, czy kaszlowi towarzyszą inne objawy oraz czy występują u Pani jakieś zmiany w badaniu przedmiotowym – tzn. czy lekarz podczas osłuchiwania usłyszał np. świsty w płucach. Niemniej, opierając się na tych ogólnych informacjach, można powiedzieć, że opisywany przez Panią kaszel, czyli kaszel przewlekły u osoby, która przez wiele lat była narażona na dym tytoniowy, może mieć związek z przewlekłym zapaleniem oskrzeli, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) lub astmą. Przewlekłe zapalenie oskrzeli i POChP to choroby, które są związane z narażeniem na pyły i dymy – bardzo często na dym tytoniowy.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli związane z paleniem papierosów (także biernym) jest najczęstszą przyczyną przewlekłego kaszlu. Kaszel może występować codziennie, ale u niektórych osób może okresowo ustępować i nawracać. Zwykle towarzyszy mu odkrztuszanie, które często nasila się w godzinach porannych. Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się, jeśli kaszel i odkrztuszanie występują przez większość dni w tygodniu, co najmniej przez 3 miesiące w roku, w ciągu 2 kolejnych lat. Część pacjentów z przewlekłym zapaleniem oskrzeli choruje na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Do objawów POChP należą przewlekły kaszel, występujący okresowo lub codziennie, często przez cały dzień, przewlekłe odkrztuszanie plwociny, największe po przebudzeniu, a także duszność, zwykle codzienna, początkowo podczas wysiłku fizycznego, nasilająca się z upływem czasu, wreszcie także w spoczynku. Podstawowym sposobem leczenia kaszlu związanego z przewlekłym zapaleniem oskrzeli i POChP jest zaprzestanie palenia tytoniu i unikanie narażenia na inne szkodliwe czynniki.
Astma jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych. Kaszel związany z astmą jest najczęściej suchy (rzadko osoby z astmą mogą odkrztuszać niewielkie ilości plwociny) zwykle pojawia się przy zmianie temperatury lub wilgotności powietrza, ekspozycji na silne zapachy, narażeniu na dym oraz występuje w nocy.
W POChP objawy – w tym kaszel – zwykle wykazują niewielkie wahania nasilenia w ciągu dnia i z dnia na dzień, natomiast w przypadku astmy kaszel występuje napadowo.
Istnieje prawdopodobieństwo, że występujący u Pani kaszel jest związany z jedną z wymienionych przyczyn. Jak jednak wspomniałam, na podstawie samych podawanych przez Panią informacji nie ma możliwości postawienia diagnozy. Proszę udać się do lekarza, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i w razie potrzeby zaleci leczenie.
Kaszel to najczęstszy objaw chorób układu oddechowego. Kaszel to przede wszystkim odruch obronny, mający za zadanie oczyszczanie dróg oddechowych z wydzieliny i ciał obcych. Wytworzone wysokie ciśnienie w klatce piersiowej i w płucach w momencie otwarcia głośni, czyli części krtani gwałtownie wyrzuca powietrze, które porywa napotkane na swojej drodze cząstki.
Kaszel powstaje na drodze odruchowej lub jest wywołany dobrowolnie; receptory kaszlowe znajdują się głównie w obrębie nabłonka oskrzeli. Receptory kaszlu w niewielkiej ilości znajdują się również poza układem oddechowym, np. w uchu, w otrzewnej.
Praktycznym podziałem kaszlu jest podział ze względu na czas jego trwania.
W kontroli kaszlu przewlekłego bardzo istotna jest zmiana jego charakteru.
Ze względu na charakter kaszel dzielimy na suchy i produktywny, czyli z odkrztuszaniem plwociny. Ocena charakteru kaszlu ma istotne znaczenie w prowadzeniu diagnostyki różnicowej, czyli rozpoznawaniu jednostek chorobowych, których objawem jest kaszel.