Do złamania wyrostka łokciowego dochodzi najczęściej w czasie upadku bezpośrednio na łokieć, rzadziej na wyprostowaną rękę. Głównymi objawami złamania wyrostka łokciowego zalicza się bolesność łokcia, jego obrzęk (często masywny), zasinienie i ograniczenie ruchomości.
Jakie są przyczyny złamania wyrostka łokciowego?
Kość łokciowa jest jedną z dwóch kości składających się na przedramię – obszar pomiędzy nadgarstkiem a łokciem. Jedna z jej części – wyrostek łokciowy – składa się bezpośrednio na staw łokciowy. Znajduje się na tylnej powierzchni łokcia i jest bardzo wyraźnie wyczuwalna pod skórą.
Do złamania wyrostka łokciowego dochodzi najczęściej w czasie upadku bezpośrednio na łokieć, rzadziej na wyprostowaną rękę (wówczas do złamania dochodzi w mechanizmie pośrednim).
Jak często zdarzają się złamania wyrostka łokciowego?
Szacuje się, że złamania wyrostka łokciowego stanowią około 10% wszystkich złamań, do których dochodzi w obrębie kończyny górnej. Zdarzają się w zasadzie w każdym wieku, nieco częściej u osób młodych.
Jakie są objawy złamania wyrostka łokciowego?
Do głównych objawów złamania wyrostka łokciowego zalicza się bolesność łokcia, jego obrzęk (często masywny), zasinienie i ograniczenie ruchomości.
Istotne jest, że do wyrostka łokciowego przyczepia się mięsień trójgłowy ramienia, który odpowiada za prostowanie łokcia. Złamanie wyrostka łokciowego uniemożliwia prawidłową pracę tego mięśnia, co powoduje trudności w ruszaniu łokciem, a u niektórych pacjentów uczucie niestabilności łokcia, „jakby coś miało wyskoczyć”.
W bliskiej okolicy tego złamania przebiega nerw łokciowy, który może zostać podrażniony w czasie urazu, uciśnięty przez krwiak lub stłuczony. W takiej sytuacji mogą się pojawić objawy drętwienia palca serdecznego i małego ręki, które ten nerw zaopatruje.
Co zrobić w przypadku podejrzenia złamania wyrostka łokciowego?
W takim przypadku należy unieruchomić rękę na temblaku oraz schłodzić bolesną okolicę. Raczej niewskazane jest bandażowanie czy uciskanie łokcia. Należy niezwłocznie udać się na ostry dyżur ortopedyczny.
Jak lekarz ustala rozpoznanie złamania wyrostka łokciowego?
Ortopeda rozpoznaje złamanie zwykle już tylko na podstawie wywiadu i badania klinicznego – wyrostek łokciowy położony jest bezpośrednio pod skórą i szczelina złamania jest często wyczuwalna podczas badania łokcia dotykiem. Rozpoznanie potwierdza się w RTG, które ocenia także stopień przemieszczenia złamania, liczbę odłamów złamania i wyklucza inne, towarzyszące patologie. W przypadku skomplikowanych złamań konieczna może być szczegółowa ocena w tomografii komputerowej.
Jakie są metody leczenia złamania wyrostka łokciowego?
Ze względu na wyżej wspomniany przyczep mięśnia trójgłowego do wyrostka łokciowego, jego złamania są bardzo często przemieszczone – mięsień pociąga i odsuwa fragment kości od jej pozostałej części. Dodatkowo szczelina złamania w większości przypadków przechodzi przez staw łokciowy, a do utrzymania prawidłowej funkcji stawu konieczne jest precyzyjne, anatomiczne ustawienie powierzchni stawowych.
Z tych powodów bardzo często w przypadku złamań wyrostka łokciowego wskazane jest leczenie operacyjne. Proponuje się je wszystkim pacjentom, którzy doznali złamań z przemieszczeniem, ale czasami także nieprzemieszczonych. Staw łokciowy bardzo źle toleruje unieruchomienie w gipsie – nawet po krótkim czasie sztywnieje zdecydowanie bardziej niż inne stawy – dlatego w niektórych przypadkach ortopedzi decydują się na operacyjną stabilizację złamań, które mogły się wygoić samoistnie po to, żeby szybko rozpocząć rehabilitację i uniknąć zesztywnienia łokcia.
Główną metodą operacyjną leczenia złamań wyrostka łokciowego jest tzw. popręg Webera, czyli konstrukcja z drutów (lub śruby) i pętli drutu. W przypadku złamań skomplikowanych, wieloodłamowych może być konieczne zastosowanie płyty i śrub.
Leczenie nieoperacyjne – w gipsie, a następnie ortezie lub temblaku – wskazane jest w przypadku złamań nieprzemieszczonych, a także u osób, które nie mogą być znieczulone lub mają bardzo małe wymagania co do funkcji ręki (osoby w starszm wieku, w złym stanie ogólnym).
Zarówno po operacji, jak i po leczeniu w unieruchomieniu do uzyskania pełnej sprawności łokcia konieczna jest rehabilitacja. Po zabiegu operacyjnym zaczyna się ją niezwłocznie po wyjściu ze szpitala – stabilne zespolenie złamania pozwala na ruszanie ręką w zasadzie od razu. W przypadku leczenia gipsem rehabilitację rozpoczyna się dopiero po kilku tygodniach, gdy złamanie jest chociaż częściowo zrośnięte.
Jakie jest rokowanie w przypadku złamania wyrostka łokciowego?
Odpowiednio leczone złamanie wyrostka łokciowego zwykle goi się dobrze. Jednak nie wszyscy pacjenci odzyskują pełną ruchomość łokcia po przebyciu tego urazu, szacuje się, że do usztywnienia łokcia dochodzi nawet u 50% pacjentów, jednak u wielu z nich ograniczenia są niewielkie i nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia złamania wyrostka łokciowego?
W tym przypadku nie istnieje żadna specyficzna metoda zapobiegania temu złamaniu – należy unikać upadków na rękę, zalecana jest ogólna ostrożność.
