Co to jest i jakie są przyczyny złamania trójkostkowego?
Złamanie trójkostkowe to określenie złożonego urazu stawu skokowego, w którym jednoczasowo dochodzi do złamania
- kostki bocznej – wyczuwalnej pod skórą po stronie zewnętrznej stawu,
- kostki przyśrodkowej – po stronie wewnętrznej oraz
- kostki tylnej, czyli tylnej krawędzi kości piszczelowej leżącej z tyłu stawu, głęboko pod ścięgnem Achillesa.
Fot. pixabay.com
Do złamania trójkostkowego dochodzi wskutek skręcenia kostki pod obciążeniem – np. zeskoku z wysokości na źle ustawioną stopę, upadku na podwiniętą nogę, bardzo niefortunnego potknięcia się o twardą przeszkodę.
W niektórych przypadkach złamaniu trójkostkowemu towarzyszy zwichnięcie stawu skokowego. Oznacza to, że oprócz złamań obecna jest także poważna deformacja polegająca na tym, że powierzchnie stawowe nie stykają się we właściwy sposób, dochodzi do ich przemieszczenia względem siebie.
Jak często zdarzają się złamania trójkostkowe?
Złamania trójkostkowe zdarzają się rzadko, jednak są to na tyle ciężkie urazy, że w zasadzie wszystkie są konsultowane ortopedycznie, nie ma możliwości ich przeoczenia.
Jakie są objawy złamania trójkostkowego?
Złamanie trójkostkowe objawia się bardzo silnym bólem, dużym obrzękiem i zasinieniem stawu skokowego. Staw ma ograniczoną ruchomość, a każda próba ruchu nasila ból. Jeśli doszło także do zwichnięcia, staw może być ustawiony w nienaturalny sposób, „wykrzywiony”. Pacjent nie jest w stanie stanąć na nodze, może również odczuwać jej zdrętwienie.
Co zrobić w przypadku podejrzenia złamania trójkostkowego?
W takim przypadku konieczna jest pilna konsultacja ortopedyczna. Jeśli pacjent jest w stanie, powinien niezwłocznie, samodzielnie udać się na ostry dyżur. W przypadku silnych dolegliwości czasami bywa konieczne wezwanie karetki.
Na nodze nie należy próbować stawać, w miarę możliwości bolesną okolicę należy schłodzić i utrzymywać wyżej.
Szczególnie w przypadku gdy staw skokowy jest zdeformowany, odradza się spożywanie płynów i jedzenia – może okazać się, że staw będzie wymagał nastawienia w znieczuleniu, do którego przeprowadzenia konieczne jest upłynięcie określonego czasu od ostatniego posiłku.
Jak lekarz ustala rozpoznanie złamania trójkostkowego?
Ortopeda rozpoznaje złamanie na podstawie wywiadu, badania klinicznego i odpowiednich zdjęć RTG. Bardzo często konieczna jest szczegółowa ocena złamań i diagnostykę poszerza się o tomografię komputerową. Pomaga ona rozstrzygnąć, czy złamania są przemieszczone (co determinuje metodę leczenia) oraz w przypadku wskazań do operacji pozwala ortopedom się do niej odpowiednio przygotować.
Jakie są metody leczenia złamania trójkostkowego?
Na wstępie konieczne jest ustalenie, czy złamaniom nie towarzyszy zwichnięcie – istotne przemieszczenie powierzchni stawowych względem siebie. W takim przypadku istnieje ryzyko ucisku nerwów i naczyń. Wówczas konieczne jest nastawienie złamania. Ortopedzi wykonują manewr nastawienia w znieczuleniu miejscowym (podając do stawu zastrzyk ze środkiem znieczulającym) lub w trudniejszych przypadkach w asyście anestezjologa.
Gdy zwichnięcie zostanie wykluczone lub zostało już nastawione, należy podjąć decyzję, czy złamanie wymaga leczenia operacyjnego. W znaczącej liczbie przypadków są to złamania przemieszczone, które wymagają operacyjnego prawidłowego ustawienia i zespolenia z użyciem metalowych płyt i śrub.
Złamania trójkostkowe, oprócz uszkodzenia tkanki kostnej, stanowią także duży uraz dla otaczających tkanek miękkich. Decyzję co do tego, kiedy powinna odbyć się operacja po złamaniu trójkostkowym, ortopeda podejmuje na podstawie oceny skóry – czy jest ona istotnie obrzęknięta, czy pojawiają się na niej pęcherze lub inne niepokojące zmiany. Zły stan skóry nad złamaniem, szczególnie w okolicach, gdzie są planowane cięcia skóry, stanowi wskazanie, by operację odroczyć w czasie. Wówczas zabieg wykonuje się nawet 1–2 tygodnie po urazie.
Bardzo rzadko złamania trójkostkowe są nieprzemieszczone i można je leczyć nieoperacyjnie. W takich przypadkach konieczne jest unieruchomienie w gipsie na 8–12 tygodni.
Od leczenia operacyjnego, nawet w przypadku przemieszczeń, odstępuje się u osób starszych z ciężkimi chorobami, które dyskwalifikują je ze znieczulenia lub przed urazem miały już duże problemy z poruszaniem się i nie odniosą korzyści z zabiegu.
Niezależnie od metody leczenia złamania wymagana jest rehabilitacja – po zdjęciu unieruchomienia lub po operacji.
Jakie jest rokowanie w przypadku złamania trójkostkowego?
Złamanie trójkostkowe to bardzo poważny uraz stawu skokowego. Duża energia urazu znacznie uszkadza struktury kostne i tkanki miękkie wokół złamania i w związku z tym, nawet mimo właściwie prowadzonego leczenia, nie zawsze udaje się odzyskać pełną sprawność stawu skokowego.
W przypadku gdy pacjent mimo zalecenia operacji, nie chce się na nią zgodzić i wybiera leczenie zachowawcze lub nie udało się wykonać zespolenia, które w pełni odtwarzałoby prawidłowe położenie anatomiczne struktur stawu, ryzyko zmian zwyrodnieniowych i upośledzenia funkcji stawu wzrasta jeszcze bardziej.
Oprócz właściwego zespolenia złamań ogromne znaczenie ma właściwie poprowadzona fizjoterapia. Proces rehabilitacji po tego typu urazach jest długi i pracochłonny. Pacjent musi zdawać sobie sprawę, że właściwe zoperowanie tego typu złamania to jedynie początek drogi powrotu do sprawności i konieczne są sumienne ćwiczenia pod specjalistycznym nadzorem.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia złamania trójkostkowego?
Konieczna jest szeroko pojęta ostrożność, ponieważ do tego typu złamań dochodzi w następstwie niefortunnych upadków, potknięć.
