Kwasica mleczanowa to zaburzenie metaboliczne, w wyniku którego dochodzi do nadmiernej produkcji mleczanów w organizmie. Kwasica mleczanowa jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego leczenia w szpitalu. Może występować u chorych na cukrzycę, z którą współwystępują inne ciężkie choroby, takie jak sepsa, wstrząs, niewydolność serca, niewydolność oddechowa bądź u chorych na cukrzycę, którzy zatruli się alkoholem. Kwasica mleczanowa może wystąpić u osób przyjmujących metforminę bez zachowania przeciwwskazań.
Co to jest kwasica metaboliczna?
Kwasica mleczanowa to zaburzenie metaboliczne, w wyniku którego dochodzi do nadmiernej produkcji mleczanów w organizmie. Może występować u chorych na cukrzycę, z którą współwystępują inne ciężkie choroby, takie jak sepsa, wstrząs, niewydolność serca, niewydolność oddechowa bądź u chorych na cukrzycę, którzy zatruli się alkoholem. Kwasica mleczanowa występuje u chorych na cukrzycę rzadziej niż inne typy śpiączki, ale ma ciężki przebieg i charakteryzuje się aż 50% śmiertelnością. Kwasica mleczanowa może też wystąpić u osób bez cukrzycy w ciężkich stanach niedotlenienia lub zatruciach alkoholem.
Kwasica mleczanowa - objawy
Do objawów kwasicy mleczanowej należą:
- znaczne osłabienie
- nudności i wymioty
- ból brzucha
Przed wystąpieniem objawów zwykle pacjent spożył środek toksyczny, alkohol lub przyjmował metforminę bez zachowania przeciwwskazań.
Kwasica mleczanowa – diagnostyka
Rozpoznanie kwasicy mleczanowej ustala się na podstawie wyników badań laboratoryjnych krwi, w których występuje zwiększone stężenie kwasu mlekowego w surowicy >5 mmol/l, rosnące w miarę pogarszania się czynności nerek, a także inne parametry, np. obniżone pH krwi tętniczej <7,30 i zwiększone stężenie potasu.
Kwasica mleczanowa – leczenie
Leczenie odbywa się w szpitalu i polega na nawodnieniu pacjenta, zabezpieczeniu odpowiedniej wentylacji (tlenoterapia lub wentylacja mechaniczna płuc), obniżeniu zwiększonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia) przez podanie insuliny, zwalczaniu kwasicy za pomocą podawania dożylnie wodorowęglanu sodu. U niektórych osób konieczna jest hemodializa. Ponadto lekarz poszukuje przyczyny wywołującej kwasicę i wdraża odpowiednie leczenie.
Kwasica mleczanowa a metformina
Kwasica mleczanowa może wystąpić u osób leczonych metforminą. Metformina to lek powszechnie stosowany w leczeniu cukrzycy. Ryzyko rozwoju kwasicy mleczanowej u osób leczonych metforminą jest małe, ale należy o nim pamiętać. Podczas stosowania metforminy nie należy spożywać alkoholu!
Kwasica mleczanowa występuje najczęściej w przypadku ostrego pogorszenią czynności nerek, chorobach układu krążenia lub chorobach układu oddechowego lub sepsie (posocznicy). W przypadkach nagłego pogorszenia czynności nerek dochodzi do kumulacji w organizmie metforminy, co zwiększa ryzyko kwasicy mleczanowej. Dlatego też w razie wystąpienia odwodnienia, np. podczas ciężkiej biegunki lub wymiotów, gorączki lub przyjmowania zbyt małej ilości płynów, należy tymczasowo wstrzymać przyjmowanie metforminy i skonsultować się z lekarzem. Należy także zachować ostrożność podczas stosowania leków, które mogą ciężko zaburzyć czynność nerek, np. leki przeciwnadciśnieniowe, moczopędne lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
Inne czynniki ryzyka kwasicy meleczanowej
Czynnikami ryzyka kwasicy mleczanowej są także:
- nadmierne spożycie alkoholu
- niewydolność wątroby
- źle kontrolowana cukrzyca
- ketoza – stan metaboliczny, w którym dochodzi do wzrostu stężenia ciał ketonowych (kwas β- hydroksymasłowy, kwas acetooctowy i aceton) w osoczu krwi
- długotrwałe głodzenie
- stany związane z niedotlenieniem
- jednoczesne stosowanie produktów leczniczych mogących wywołać kwasicę mleczanową (np. donaczyniowe podanie środków kontrastowych zawierających jod).
Należy pamiętać, że kwasica mleczanowa powoduje niecharakterystyczne objawy, zwykle takie jak mdłości, wymioty, bole brzucha, złe samopoczucie, zawroty głowy, bóle mięśni i mogą być mylnie wzięte za zakażenie układu pokarmowego. Osoby przyjmujące metforminę, zwłaszcza w starszym wieku lub mające inne czynniki ryzyka powinny być uważne na pojawienie się tego typu objawów.
Kwasica mleczanowa – zapobieganie
Aby zapobiec wystąpieniu kwasicy mleczanowej, należy przestrzegać przeciwwskazań do leczenia metforminą.
Do przeciwwskazań leczenia metforminą należą:
- nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu
- każdy rodzaj ostrej kwasicy metabolicznej (takiej jak kwasica mleczanowa, cukrzycowa kwasica ketonowa)
- stan przedśpiączkowy w cukrzycy
- ciężka niewydolność nerek (kiedy tzw. klirens kreatyniny <30 ml/min)
- ostre stany mogące prowadzić do zaburzeń czynności nerek (np. odwodnienie, ciężkie zakażenie, wstrząs, donaczyniowe podanie środków kontrastowych zawierających jod)
- ostre i przewlekłe choroby, które mogą spowodować ostre niedotlenienie tkanek (np. niewyrównana niewydolność serca, niewydolność oddechowa, świeżo przebyty zawał serca, wstrząs)
- niewydolność wątroby
- ostre zatrucie alkoholem
- alkoholizm.
W razie wątpliwości oznacza się stężenie kwasu mlekowego we krwi.
