Wilczy apetyt to uczucie nadmiernego łaknienia. Może być odczuwane stale lub ma postać napadów. Wilczy apetyt jest określeniem potocznym i może występować zarówno u osób zdrowych, jak i chorych. Wilczy apetyt, zwłaszcza jeśli towarzyszy mu nadmierne pragnienie i oddawanie dużych ilości moczu, może być objawem cukrzycy – niedostatecznie leczonej lub nierozpoznanej.
Co to jest wilczy apetyt?
Wilczy apetyt to potoczne określenie nadmiernej ochoty na jedzenie. Wilczy apetyt może być odczuwany przewlekle jako stała chęć na jedzenie lub mieć postać napadów, czyli epizodów, podczas których osoba odczuwa nadmierny apetyt. Wilczy apetyt może się wiązać z głodem, czyli potrzebą fizjologiczną, sygnałem organizmu, że potrzebuje podaży kalorii lub jedynie ochotą na jedzenie, bez związku z głodem.
Medycznym określeniem na nadmierne łaknienie jest polifagia i hiperfagia.
Zwykle jedzenie nie zaspokaja wilczego apetytu, chyba że jest on spowodowany zmniejszonym stężeniem glukozy we krwi, czyli hipoglikemią.
Spożywanie dużych ilości jedzenia, aby zaspokoić wilczy apetyt, może, ale nie musi, prowadzić do przyrostu masy ciała, w zależności od przyczyny. W niektórych przypadkach może nawet się wiązać z niewyjaśnioną utratą masy ciała.
Przyczyny wilczego apetytu
Wilczy apetyt może mieć bardzo wiele przyczyn, występuje zarówno u osób zdrowych, jak i wiąże się z różnymi chorobami.
Uczucie głodu - prawidłowa reakcja fizjologiczna
Należy ustalić, czy odczuwany apetyt jest faktycznie nieprawidłowy, ponieważ u osób, które przyjmują zbyt mało kalorii uczucie głodu jest prawidłowe i fizjologiczne. Choć częstsze jest niedoszacowanie kaloryczności swojej diety, niektóre osoby mogą przeszacowywać jej kaloryczność. Aby określić, czy podaż kalorii jest adekwatna do zapotrzebowania organizmu, pomocne może być spisanie tego, co się je, a następnie obliczenie kaloryczności codziennej diety i porównanie jej ze swoim zapotrzebowaniem. W internecie jest wiele materiałów, które pomogą to zrobić. Pomocne może być też skorzystanie z konsultacji u dietetyka. Podobnie, silne uczucie głodu jest normalne po intensywnym wysiłku fizycznym.
Wilczy apetyt a nieprawidłowy styl życia i dieta
Wilczy apetyt może stanowić skutek nieprawidłowego stylu życia i diety. Nadmierne łaknienie może się wiąć z:
- niedostateczną ilością snu
- zbyt małą ilością białka w diecie
- zbyt małą wartością energetyczną diety, niedostosowaną do dziennego zapotrzebowania energetycznego
- nieprawidłowymi nawykami – szybkim jedzeniem, bez odpowiedniego gryzienia i przeżuwania pokarmu
- zbyt małą ilością błonnika w diecie
- niedoborami pokarmowymi.
Wilczy głód (polifagia) – choroby
Chorobą, która stanowi najczęstszą przyczynę polifagii, jest cukrzyca – nieprawidłowo leczona lub niezdiagnozowana. Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią, czyli zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie serca, naczyń krwionośnych, oczu, nerek i nerwów. Polifagia, czyli nadmierne łaknienie może stanowić jeden z pierwszych objawów cukrzycy. Mówi się nawet o „trzech P”, czyli polifagii, polidypsji – nadmiernym pragnieniu oraz poliurii, czyli oddawaniu nadmiernych ilości moczu, jako objawach typowych dla nierozpoznanej cukrzycy. Przeczytaj więcej: Cukrzyca – typy cukrzycy, badania i sposoby leczenia
Inne przyczyny polifagii obejmują przede wszystkim zaburzenia hormonalne, zaburzenia psychiczne, rzadkie choroby oraz działania niepożądane przyjmowanych leków.
Wilczy głód a zaburzenia hormonalne
Zaburzenia hormonalne, które mogą powodować wilczy apetyt:
- Nadczynność tarczycy (w tym choroba Gravesa i Basedowa), czyli stan, w którym tarczyca uwalania zbyt dużo hormonów, które odgrywają istotną rolę w regulacji metabolizmu. Zwiększone stężenie hormonów tarczycy przyspiesza metabolizm, co oznacza, że organizm zużywa kalorie szybciej niż w warunkach prawidłowych. Może to powodować ciągły głód i utratę masy ciała.
- Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS), czyli stan u kobiet pojawiający się zwykle kilka dni przed miesiączką (od jednego do dwóch tygodni). Zespół napięcia przedmiesiączkowego może powodować wiele różnych objawów, a jednym z nich jest nadmierny apetyt, zwłaszcza ochota na tłuste i słodkie pokarmy. Jest to spowodowane wahaniami stężenia hormonów we krwi – estrogenu i progesteronu oraz obniżonym poziomem serotoniny (neuroprzekaźnika).
- Insulinoma, czyli rzadki nowotwór produkujący insulinę. Guz powoduje, że trzustka uwalnia nadmiar insuliny, co skutkuje zmniejszeniem stężenia glukozy we krwi. Jednym z głównych objawów hipoglikemii jest uczucie głodu.
Wilczy apetyt a zaburzenia psychiczne
Polifagia może towarzyszyć różnym zaburzeniom psychicznym. Należą do nich między innymi:
- Bulimia, czyli zaburzenie odżywiania, w którym występują napady wilczego głodu, podczas których osoba chora spożywa bardzo duże ilości pokarmu
- Kompulsywne objadanie się, czyli zaburzenie odżywiania, w którym dochodzi do epizodów przejadania się na tle emocjonalnym
- Depresja. Choć zwykle u osób chorych na depresję apetyt jest zmniejszony, to może zdarzyć się też przeciwnie. Zwiększony apetyt może być objawem depresji i prowadzić do przyrostu masy ciała.
- Zaburzenia lękowe. U osób z zaburzenia lękowymi może występować zwiększone stężenie kortyzolu we krwi, co skutkuje częstym uczuciem głodu.
Wilczy głód może być też skutkiem stresu i wyczerpania. W stresie dochodzi do wydzielania w organizmie kortyzolu, który pobudza apetyt. Podobnie działa zbyt mała ilość snu – zwiększa łaknienie. Jedzenie może być mechanizmem radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Jedzenie pod wpływem emocji nie musi mieć charakteru zaburzenia odżywiania, choć może być czynnikiem ryzyka rozwoju takich zaburzeń.
Wilczy apetyt w chorobach rzadkich
Polifagia może być objawem rzadkich chorób genetycznych, między innymi:
- zespołu Pradera i Williego, czyli rzadkiej choroby genetycznej, która wpływa na metabolizm i powoduje wiele różnych objawów. W wieku około 2 lat u dzieci z tym zespołem rozwija się polifagia, powodująca przyrost masy ciała.
- zespół Kleinego i Levina, czyli bardzo rzadka choroba, która powoduje m.in. okresowe epizody senności, a podczas czuwania napadowego zwiększonego łaknienia.
Wilczy apetyt jako działanie niepożądane przyjmowanych leków
Nadmierny apetyt może związany się łączyć z przyjmowaniem leków. Leki, które mogą powodować nadmierne łaknienie to – stosowane w wielu chorobach – glikokortykosteroidy i leki stosowane w zaburzeniach psychicznych.
Metody radzenia sobie z wilczym apetytem
W przypadku wilczego apetytu po pierwsze, należy ustalić, czy apetyt rzeczywiście jest nadmierny i czy ilość spożywanego pokarmu jest za duża, czy dochodzi do przyrostu masy ciała, czy przeciwnie – ubytku. Należy skrupulatnie przeanalizować swoją dietę i styl życia. Ten krok może wiele ujawnić, a wprowadzenie zmian (odpowiednia dieta) może być wystarczające.
Nadmierne uczucie głodu - zalecenia dietetyczne
W praktyce zaleca się regularne spożywanie 4–5 posiłków dziennie. Warto, aby w każdym posiłku znalazły się warzywa i/lub owoce oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Produkty takie dostarczają błonnika pokarmowego, który m.in. poprzez zwiększanie objętości w przewodzie pokarmowym, pomaga w uzyskaniu sytości. Kolejnym istotnym składnikiem w diecie jest białko. Badania wskazują, że po spożyciu produktów zawierających ten składnik pokarmowy wzrasta uczucie sytości. Do produktów bogatobiałkowych zalicza się drób, ryby, jaja oraz nasiona roślin strączkowych.
W przypadku niedostarczania adekwatnej do zapotrzebowania ilości energii z dietą, jej kaloryczność można podnieść poprzez włączenie do codziennego jadłospisu orzechów (bez dodatku soli i cukru). Jest to zdrowa przekąska, która jest dodatkowo źródłem cennych składników pokarmowych m.in. nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin i składników mineralnych.
Wilczy głód pomimo właściwej diety i stylu życia - postępowanie
Jeśli jednak bez jasnego powodu (głodzenia się lub intensywnego wysiłku fizycznego) występuje wilczy głód, dieta i styl życia wydają się prawidłowe, należy się zgłosić do lekarza rodzinnego. Jest to szczególnie ważne, jeśli towarzyszą mu inne objawy, takie jak np. nadmierne pragnienie, oddawanie dużych ilości moczu, zmniejszenie masy ciała, zaburzenia snu. Lekarz zbierze wywiad i przeanalizuje ewentualne zmiany stylu życia (np. rozpoczęcie intensywnych treningów), nawyki dotyczących snu, stresu itp. Następnie zbada pacjenta. W razie potrzeby skieruje na badania dodatkowe, takie jak np. badanie stężenia glukozy we krwi lub hormonów tarczycy.
