Uczulenie na słońce to stan, kiedy po ekspozycji na promieniowanie słoneczne dochodzi do wystąpienia osutki, czyli wysypki. Najczęściej pod pojęciem alergii na słońce rozumie się polimorficzną osutkę świetlną. Jej objawy to wysypka – zwykle mająca postać czerwonych grudek, która pojawia się na dekolcie, szyi, ramionach, czasem także łydkach. Zwykle ustępuje sama, bez leczenia.
Co to jest uczulenie (alergia) na słońce?
Uczulenie na słońce albo alergia na słońce to potoczna nazwa zmian skórnych, które pojawiają się u niektórych osób po narażeniu na promieniowanie słoneczne. W rzeczywistości to nie „alergia na słońce”, ale reakcja układu odpornościowego na światło słoneczne, która powoduje pojawienie się zmian skórnych, najczęściej swędzącej czerwonej wysypki. Medyczna nazwa tej wysypki to polimorficzna osutka świetlna (polymorphous light eruption – PMLE).
Alergia na słońce – polimorficzna osutka świetlna – objawy
Zwykle polimorficzna osutka świetlna (PMLE) występuje wiosną i wczesnym latem. Może jednak pojawić się zimą, po korzystaniu z solarium lub po wakacjach w ciepłych krajach. Zmiany skórne występują zwykle w ciągu kilku godzin (czasami kilku dni) po ekspozycji na słońce i towarzyszy im intensywny świąd. Wysypka trwa od jednego do kilku dni, a następnie ustępuje, jeśli unika się dalszej ekspozycji na słońce. Czasami wysypka utrzymuje się przez kilka tygodni. Zmiany goją się bez powstawania blizn. Charakterystyczną cechą polimorficznej osutki świetlnej jest to, że jest najbardziej nasilona wiosną i wczesnym latem, łagodnieje wraz z postępem lata i ustępuje jesienią lub zimą, a następnie powraca kolejnej wiosny.
W przypadku polimorficznej osutki świetlnej może występować kilka różnych rodzajów zmian skórnych (jak sama nazwa wskazuje – polimorficzna, czyli mająca wiele postaci), ale zwykle u danej osoby jest to określony rodzaj zmian skórnych i kiedy wysypka nawraca, wygląda tak samo, jak podczas poprzednich epizodów. Najczęściej są to swędzące, czerwone grudki, plamy lub krosty. Rzadziej zmiany przypominają ukąszenia owadów lub rumień wielopostaciowy.
Alergia na słońce: czerwone grudki, plamy i krosty. Fot. istockphoto.com
Wysypka najczęściej pojawia się na obszarach skóry narażonych na działanie promieni słonecznych – w górnej części klatki piersiowej, na dekolcie, szyi, ramionach, a czasami także łydkach. Choroba występuje częściej tam, gdzie skóra w czasie zimy jest zakryta. Wysypka rzadko występuje na twarzy i grzbietach dłoni.
Rzadko wysypce mogą towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, dreszcze, ból głowy i nudności.
Czy polimorficzna osutka świetlna jest częsta?
Szacuje się, że w naszym klimacie polimorficzna osutka świetlna może występować nawet u kilku (do 10) procent populacji. Początek choroby występuje zwykle w ciągu pierwszych trzech dekad życia. Osoby o jasnej karnacji są bardziej narażone na wystąpienie polimorficznej osutki świetlnej. Choroba występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Uczulenie na słońce – diagnostyka
Lekarz rozpoznaje polimorficzną osutkę świetlną na podstawie wywiadu i oglądania zmian skórnych. Ze względu na to, że wysypka występuje zwykle w krótkim czasie po narażeniu na promieniowanie słoneczne, w charakterystycznych obszarach skóry, ustalenie rozpoznania jest zwykle łatwe. Rzadko, w wątpliwych przypadkach konieczne są badania dodatkowe, takie jak np. biopsja skóry.
Uczulenie na słońce – leczenie
W leczeniu uczulenia na słońce stosuje się środki zapobiegawcze, czyli działania skierowane na to, aby uniknąć pojawienia się wysypki, oraz leczenie, kiedy wysypka już się pojawi.
Metodą zapobiegania uczuleniu na słońce jest stosowanie adekwatnej ochrony przeciwsłonecznej. Obejmuje ona:
- unikanie słońca
- zakładanie odzieży chroniącej przed słońcem
- stosowanie preparatów z filtrami przeciwsłonecznymi.
Preparaty z filtrami przeciwsłonecznymi z ochroną przed promieniowaniem ultrafioletowym A (UVA) i ultrafioletowym B (UVB) oraz współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej (SPF) wynoszącym co najmniej 30 należy stosować odpowiednio, czyli regularnie i obficie. O tym, jakie preparaty wybrać i jak odpowiednio je stosować, przeczytaj tutaj: Ochrona przed słońcem w pytaniach i odpowiedziach – cz. 1 i Ochrona przed słońcem w pytaniach i odpowiedziach – cz. 2
U niektórych osób, lekarz może zalecić tzw. profilaktyczną fototerapię małymi dawkami PUVA, czyli chemiofototerapię, co oznacza naświetlanie promieniowaniem UVA po podaniu psolarenu, leku światłouwrażliwiającego. Terapię taką stosuje się wczesną wiosną w celu wywołania tolerancji na ekspozycję na słońce. Może ona być korzystna dla osób, u których spodziewane jest wystąpienie poważnych objawów wiosną lub latem. Zabiegi naświetlania zwykle się wykonuje 2–3 razy w tygodniu przez od czterech do sześciu tygodni. Leczenie takie zaleca dermatolog. Należy pamiętać, że nie jest ono optymalne dla wszystkich pacjentów z uczuleniem na słońce i ma swoje działania niepożądane – na wczesnym etapie fototerapii mogą wystąpić zaostrzenia, wymagające zastosowania glikokortykosteroidów.
Leczenie uczulenia na słońce, jeśli już się pojawi wysypka, nie zawsze jest konieczne, ponieważ niektóre osoby mają łagodne objawy, które szybko mijają, a że z czasem rozwija się tolerancja na promieniowanie słoneczne, nie szukają one pomocy lekarskiej.
Niektórzy pacjenci mogą jednak wymagać leczenia w celu złagodzenia objawów. W takich przypadkach leczenie zależy od nasilenia zmian skórnych.
W przypadku pacjentów z łagodną postacią polimorficznej osutki świetlnej lekarz może zalecić miejscowe stosowanie glikokortykosteroidów w celu objawowego leczenia stanu zapalnego skóry i świądu. Zwykle glikokortykosteroidy stosuje się raz lub dwa razy dziennie na dotknięte obszary przez od pięciu do siedmiu dni. Ponadto lekarz może zalecić doustne leki przeciwhistaminowe łagodzące świąd.
Pacjentom z nasilonymi objawami lekarz może zalecić przyjmowanie glikokortykosteroidów doustnie przez kilka dni. W rzadkich, ciężkich przypadkach konieczne mogą być nieco dłuższe cykle leczenia.
Sporadycznie, kiedy leczenie nie przynosi oczekiwanej poprawy, lekarz może zalecić silniejsze leki, np. tzw. leki przeciwmalaryczne.
Czy uczulenie na słońce przechodzi?
Polimorficzna osutka świetlna zasadniczo jest nawracającym stanem, który może utrzymywać się przez lata. Jednak nasilenie często zmniejsza się z czasem. Badania pokazują, że w ciągu kilku lat objawy mogą się znacząco zmniejszyć, a u części osób całkowicie ustąpić.
Znane jest też zjawisko zmniejszania się objawów wraz z powtarzającym się narażeniem na słońce w danym sezonie. U wielu osób dzieje się tak w połowie lata. To tak, jakby skóra „przyzwyczaiła się” do słońca.
Młodzieńcza osutka wiosenna
Młodzieńcza osutka wiosenna to rodzaj polimorficznej osutki świetlnej, która występuje u dzieci. Jej objawem jest wysypka na małżowinach usznych, twarzy i grzbietach rąk. Zmiany mają zazwyczaj postać rumieniowych (czerwonych), łuszczących się grudek lub pęcherzy. Zwykle zaczyna się w dzieciństwie lub we wczesnym okresie dojrzewania i dotyczy chłopców. Wysypka pojawia się wiosną i ustępuje w ciągu kilku tygodni bez nawrotów aż do następnej wiosny.
Leczenie zwykle nie jest konieczne ze względu na przejściowy charakter choroby. Czasem lekarz może zalecić stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów. Najważniejsze jest, aby stosować odpowiednią, skuteczną ochronę przeciwsłoneczną.
Pokrzywka słoneczna
Istnieje też inna forma reakcji na promieniowanie słoneczne, czyli pokrzywka słoneczna. Powoduje ona powstanie dużych, swędzących guzków, które wyglądają jak poparzenie pokrzywami na obszarach skóry wystawionych na działanie promieni słonecznych. Zmiany te pojawiają się w ciągu kilku minut od ekspozycji na słońce i ustępują samoistnie po kilku minutach lub godzinach. Jest to rzadka dolegliwość, która najczęściej dotyka młode kobiety.
Witamina D3 a uczulenie na słońce
Prowadzi się badania nad preparatami nakładanymi na skórę zawierającymi metabolity witaminy D3, które miałyby zapobiegać pojawieniu się polimorficznej osutki świetlnej. Wyniki są obiecujące, ale na razie nie ma zaleceń, aby stosować tego typu preparaty celem zapobieżenia alergii na słońce.
Czy promieniowanie UV przechodzi przez szybę?
Promieniowanie UV składa się z zakresu A (UVA) o długości fali 400–320 nm oraz B (UVB) o długości fali 320-290 nm. Szkło okienne absorbuje promieniowanie UVB, jednak UVA przenika przez szyby. Dlatego też po ekspozycji na światło słoneczne przez szybę także może dojść do niepożądanych reakcji ze strony skóry. Należy o tym pamiętać i zastosować odpowiednią ochronę przeciwsłoneczną.
