medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Dichlorowodorek oktenidyny to związek kationowo czynny, posiadający dwa centra kationowe, wykazujący znaczne właściwości powierzchniowo czynne. Wchodzi w reakcję z elementami ściany i błony komórkowej drobnoustroju, prowadząc do zaburzenia czynności komórki. W preparatach złożonych, fenoksyetanol uzupełnia spektrum działania dichlorowodorku oktenidyny, działając w głębszych warstwach skóry i błon śluzowych; jego przeciwdrobnoustrojowy mechanizm działania opiera się na zwiększeniu przepuszczalności błony komórkowej dla jonów potasu. Spektrum działania preparatów prostych i złożonych potwierdzono w badaniach in vitro oraz badaniach klinicznych. Działanie antyseptyczne preparatów do stosowania w jamie ustnej obejmuje bakterie (m.in. S. aureus, Enterococcus hirae, P. aeruginosa, E. coli), wirusy otoczkowe i grzyby (m.in. C. albicans). Działanie antyseptyczne preparatów oktenidyny i fenoksyetanolu obejmuje bakterie (w tym m.in. Chlamydium i Mycoplasma), wirusy (m.in. Herpes simplex, ponadto inaktywuje HBV i HIV) i grzyby (np. drożdżaki, w tym Candida), a także działanie przeciwko pierwotniakom (np. Trichomonas sp.).
Dichlorowodorek oktenidyny jest związkiem nielotnym, który nie wchłania się przez skórę czy nabłonek przejściowy i wywiera długotrwałe działanie na skórę lub błonę śluzową, które można wykryć nawet po kilku godzinach. Skuteczność przeciwdrobnoustrojowa występuje już po 1 min od aplikacji preparatu zawierającego dichlorowodorek oktenidyny i fenoksyetanol; działanie to utrzymuje się przez 1 h.
Nie przewiduje się wystąpienia specyficznej oporności pierwotnej na preparat zawierający dichlorowodorek oktenidyny i fenoksyetanol ani powstania oporności wtórnej w wyniku aktywności nieswoistej, w przypadku długotrwałego stosowania.
Farmakokinetyka
Badania u ludzi
Nie ma danych dotyczących farmakokinetyki po doustnym zastosowaniu dichlorowodorku oktenidyny u ludzi. Na podstawie badań przedklinicznych zakłada się, że substancja czynna nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Oktenidyna nie wchłania się z powierzchni rany, również w przypadku podania wielokrotnego. Fenoksyetanol zawarty w preparatach złożonych, wchłania się po zastosowaniu miejscowym, a następnie jest całkowicie lub prawie całkowicie metabolizowany i wydalany przez nerki w postaci kwasu fenoksyoctowego.
Badania na zwierzętach
U zwierząt dichlorowodorek oktenidyny wchłaniał się z przewodu pokarmowego jedynie w niewielkich ilościach (0–6%) i ulegał niemal całkowitej (93%) eliminacji z kałem w ciągu 8–72 h; w moczu znajdywano jedynie ilości śladowe (<1%). Nie wchłaniał się również przez skórę i błony śluzowe oraz z powierzchni rany.
Badania in vitro
W badaniach in vitro nie obserwowano przenikania dichlorowodorku oktenidyny przez łożysko.
Dystrybucję, metabolizm i eliminację oktenidyny uznaje się za nieistotne, ponieważ nie można założyć żadnego wchłaniania ogólnoustrojowego.
W postaci roztworu do irygacji ran: oczyszczanie i nawilżanie ran, usuwanie powłok fibrynowych, ułatwianie usuwania przyschniętych opatrunków.
W postaci żelu na rany: nawilżanie i przyspieszanie gojenia ran powierzchniowych, pooperacyjnych i oparzeń, zapobieganie przywieraniu opatrunków do ran, pielęgnacja skóry po zabiegach medycyny estetycznej i tatuażu, pielęgnacja podrażnionej skóry okolic narządów płciowych.
W postaci roztworu do stosowania w jamie ustnej: czasowe zmniejszanie liczby bakterii w jamie ustnej oraz czasowe hamowanie tworzenia się płytki nazębnej, w przypadku niedostatecznej higieny jamy ustnej u dorosłych. Skuteczność mikrobiologiczna in vitro obejmuje bakterie Gram-dodatnie, bakterie Gram-ujemne oraz drożdże.
W postaci pastylek twardych: krótkotrwałe uzupełniające leczenie dorosłych i młodzieży w wieku od 12 lat z zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej i gardła z typowymi objawami, takimi jak ból, zaczerwienienie i obrzęk.
W postaci preparatów złożonych z fenoksyetanolem, u dorosłych i dzieci:
- wielokrotne, krótkotrwałe leczenie antyseptyczne w obrębie błon śluzowych i sąsiadujących tkanek przed procedurami diagnostycznymi w obrębie narządów płciowych i odbytu, w tym pochwy, sromu i żołędzi prącia, a także przed cewnikowaniem pęcherza moczowego (lek w postaci żelu przeznaczony jest do stosowania u dorosłych i młodzieży);
- postępowanie antyseptyczne w obrębie narządów rodnych np. w stanach zapalnych pochwy, a także w obrębie żołędzi prącia mężczyzny (lek w postaci żelu przeznaczony jest do stosowania u dorosłych i młodzieży);
- wielokrotne, krótkotrwałe leczenie antyseptyczne małych, powierzchownych ran;
- wspomagające postępowanie antyseptyczne w obrębie zamkniętych powłok skórnych po zabiegach, np. szwów pozabiegowych;
- w pediatrii m. in. do pielęgnacji kikuta pępowinowego;
- dezynfekcja skóry przed zabiegami niechirurgicznymi;
- ograniczone czasowo wspomagające leczenie antyseptyczne grzybicy międzypalcowej; jednocześnie należy stosować odpowiednie leczenie przeciwgrzybicze;
- do dezynfekcji jamy ustnej (np. afty, podrażnienia spowodowane noszeniem aparatu ortodontycznego lub protezy dentystycznej).
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu.
Noworodki, wcześniaki
Zachować ostrożność, stosując oktenidynę u noworodków, a zwłaszcza wcześniaków. Stosowanie roztworu wodnego oktenidyny (0,1%, z fenoksyetanolem lub bez niego) do odkażania skóry przed zabiegami inwazyjnymi wiązało się z ciężkimi reakcjami skórnymi u wcześniaków z małą masą urodzeniową.
Miejsce aplikacji
Po przepłukaniu głębokich ran za pomocą strzykawki donoszono o przypadkach uporczywego obrzęku, rumienia i martwicy tkanki; w niektórych przypadkach konieczna była interwencja chirurgiczna. Stosować wyłącznie powierzchniowo, nie wprowadzać do głębokich warstw tkanek za pomocą strzykawki lub pod ciśnieniem. W każdym przypadku należy zapewnić odpowiedni odpływ roztworu z jam rany ( np. drenaż, odsysacz). Oktenidyna jest bardziej toksyczna w przypadku podania dożylnego niż doustnego. Chociaż ze względu na niewielkie stężenie substancji w preparatach ryzyko wystąpienia toksyczności jest niewielkie, należy unikać przedostawania się leku w większych ilościach do krwi.
Nie stosować do płukania jamy brzusznej (np. śródoperacyjnie), pęcherza moczowego ani błony bębenkowej; nie stosować na chrząstki szkliste. Nie stosować do oczu, uszu ani nosa. Nie stosować do płukania kieszonek przyzębnych, kanałów korzeniowych podczas zabiegów endodontycznych ani do płukania ropni jamy ustnej. W przypadku płukania jamy ustnej – nie połykać preparatu.
W przypadku postępowania antyseptycznego, przed rozpoczęciem dalszych etapów interwencji należy usunąć wszelkie nasączone roztworem materiały, osłony lub fartuchy. Nie należy stosować preparatu w nadmiernych ilości ani nie należy dopuszczać do gromadzenia się roztworu w fałdach skóry lub pod pacjentem oraz do kapania na podkłady lub inne materiały, które stykają się bezpośrednio z pacjentem. Przed nałożeniem opatrunku okluzyjnego na miejsca, które były wcześniej poddane działaniu oktenidyny, należy upewnić się, że nie pozostał nadmiar preparatu.
Przebarwienie języka
W przypadku stosowania oktenidyny w postaci roztworu do stos. w jamie ustnej może wystąpić przemijające przebarwienie języka.
Stosowanie po episiotomii
Stosowanie oktenidyny w postaci żelu po zabiegu episiotomii należy skonsultować z lekarzem ginekologiem.
Substancje pomocnicze
Pastylek zawierających izomalt nie stosować u osób z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy; izomalt ponadto może działać lekko przeczyszczająco.
Należy unikać kontaktu preparatów oktenidyny, która jest związkiem kationowym, z anionowymi substancjami powierzchniowo czynnymi (np. detergenty i środki myjące), ponieważ może to powodować powstanie trudno rozpuszczalnych związków i zmniejszenie działania antyseptycznego. W przypadku stosowania oktenidyny do płukania jamy ustnej należy najpierw umyć zęby, dokładnie wypłukać jamę ustną, a następnie zastosować preparat oktenidyny; alternatywnie preparaty te można stosować o innych porach dnia.
Nie stosować jednocześnie oktenidyny i preparatów zawierających powidon jodowany na tę samą powierzchnię lub obszary sąsiadujące, ponieważ w wyniku interakcji może wystąpić intensywne fioletowe lub brązowe zabarwienie skóry lub błon śluzowych oraz miejscowe podrażnienie.
Roztwór do stosowania na rany, skórę i błony śluzowe
Rzadko: odczucie pieczenia, zaczerwienienie, świąd, odczucie ciepła.
Bardzo rzadko: kontaktowe reakcje alergiczne, np. przemijające zaczerwienienie.
Częstość nieznana: po przepłukaniu głębokich ran za pomocą strzykawki donoszono o przypadkach uporczywego obrzęku, rumienia i martwicy tkanki; w niektórych przypadkach konieczna była interwencja chirurgiczna.
Po płukaniu jamy ustnej przez ok. 1 h utrzymuje się gorzki smak, ma to związek z działaniem leku.
Brak dostępnych danych dotyczących przedawkowania, jednak w przypadku preparatów stosowanych miejscowo przedawkowanie jest bardzo mało prawdopodobne. W przypadku przedawkowania zastosowanego miejscowo preparatu, leczone miejsce należy przepłukać dużą ilością roztworu Ringera. Przypadkowe spożycie preparatu nie uznaje się za niebezpieczne, ponieważ oktenidyna nie wchłania się z przewodu pokarmowego i jest wydalana z kałem. W przypadku spożycia dużej ilości roztworu okteniseptu nie można wykluczyć podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Ponieważ oktenidyna jest bardziej toksyczna po podaniu dożylnym niż doustnym, należy zachować ostrożność i unikać dostania się preparatu, zwłaszcza w dużej ilości, do krwiobiegu, np. w wyniku przypadkowego wstrzyknięcia.
Pastylki twarde
Częstość nieznana: reakcje alergiczne, podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej i żołądka, takie jak zaburzenia smaku, suchość w jamie ustnej, niestrawność, nudności lub ból brzucha.
Nie zgłoszono żadnego przypadku przedawkowania. W mało prawdopodobnym przypadku przedawkowania, mogą nasilić się opisywane działania niepożądane. W takim wypadku zaleca się leczenie objawowe.
Roztwór do płukania jamy ustnej
Bardzo często: zaburzenia smaku, łagodne i odwracalne przebarwienia zębów.
Często: osad na języku, czasowe przebarwienie języka, osad w jamie ustnej, niedoczulica w jamie ustnej, nadwrażliwość zębów.
Niezbyt często: ból głowy, nudności, parestezje w jamie ustnej, nadmierne wydzielanie śliny.
Nie zgłoszono żadnego przypadku przedawkowania. W przypadku połknięcia większych ilości preparatu mogą wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe wynikające z zaburzenia endogennej flory jelitowej; leczenie objawowe.
Ciąża
Dane dotyczące stosowania oktenidyny u kobiet w ciąży nie są kompletne. Badania na zwierzętach nie wykazały bezpośredniego ani pośredniego szkodliwego wpływu na reprodukcję. Dane otrzymane z ograniczonej liczby (300–1000 kobiet w ciąży) zastosowań w okresie ciąży nie wskazują, że preparaty zawierające oktenidynę i fenoksyetanol wywołuje wady rozwojowe lub działają szkodliwie na płód i/lub noworodka; jeśli to konieczne, można rozważyć ich stosowanie u kobiet w ciąży. Ze względu na brak danych klinicznych dotyczących I trymestru ciąży, z powodu ogólnych środków ostrożności octeniseptu nie należy stosować w pierwszych 3 miesiącach ciąży. Brak danych dotyczących stosowania pastylek twardych u kobiet w ciąży; nie zaleca się stosowania. Można rozważyć stosowanie preparatu do płukania jamy ustnej u kobiet w ciąży, jeśli to konieczne. Brak danych dotyczących stosowania innych preparatów zawierających oktenidynę u kobiet w ciąży.
Karmienie piersią
Brak jest wystarczających danych doświadczalnych na zwierzętach i danych klinicznych dotyczących stosowania oktenidyny w okresie karmienia piersią. Ponieważ oktenidyna nie wchłania się lub wchłania się tylko w bardzo małych ilościach, należy założyć, że nie przenika do pokarmu kobiecego. Fenoksyetanol wchłania się szybko i prawie całkowicie, po czym jest prawie całkowicie wydalany, w postaci produktow utleniania, przez nerki. Nie ma danych dotyczących przenikania fenoksyetanolu do pokarmu kobiecego, ale jego obecność w mleku matki jest mało prawdopodobna. Preparat należy usunąć z okolic piersi przed karmieniem piersią, aby zapobiec przyjęciu go przez noworodka. Brak danych dotyczących stosowania pastylek twardych u kobiet karmiących piersią; nie należy stosować preparatu u kobiet w okresie laktacji. Preparat do płukania jamy ustnej można stosować u kobiet karmiących piersią. Brak danych dotyczących stosowania innych preparatów zawierających oktenidynę u kobiet karmiących piersią.
Pastylki twarde
Dorośli i młodzież w wieku od 12 lat. 1 pastylkę powoli rozpuścić w jamie ustnej co 2–3 h; dawka maks. 6 pastylek/d; nie stosować dłużej niż przez 4 dni.
Nie określono bezpieczeństwa stosowania ani skuteczności działania leku u dzieci w wieku do 11 lat.
Roztwór do stosowania w jamie ustnej
Podanie na błonę śluzową jamy ustnej. Dorośli. Należy płukać jamę ustną 10 ml roztworu przez 30 s, następnie roztwór należy wypluć; stosować 2 ×/d, nie dłużej niż przez 5 dni.
Nie określono bezpieczeństwa stosowania ani skuteczności działania u dzieci i młodzieży.
Roztwór do irygacji ran
Przed użyciem roztwór można ogrzać do temp. ciała.
Ranę należy obficie przemywać przy każdej zmianie opatrunku.
W celu rozpuszczenia powłok fibrynowych pokrywających ranę lub w przypadku przyschniętych, trudnych do zdjęcia opatrunków, opatrunek należy nasączać roztworem. Jeśli to konieczne, ranę można pokryć żelem na rany. W sytuacji podejrzenia zakażenia należy zastosować preparat złożony z fenoksyetanolem.
Żel do stosowania na rany
Po oczyszczeniu i odkażeniu rany preparatem złożonym z fenoksyetanolem, cienką warstwę żelu nanosić na skórę lub ranę 1–2 ×/d; w razie potrzeby zabezpieczyć opatrunkiem (można stosować opatrunki zawierające jony srebra), bandażem lub plastrem; stosować do czasu całkowitego wygojenia.
Roztwór do stosowania na skórę (preparaty złożone z fenoksyetanolem)
Preparatu nie należy rozcieńczać.
Odkażanie ran, błon śluzowych, skóry
Dokładnie spryskać ranę i jej okolicę lub leczony obszar skóry/błon śluzowych albo przecierać leczony obszar jałowymi gazikami nasączonymi roztworem; w przypadku ran z wysiękiem zastosować preparat w postaci przymoczków. W każdym przypadku należy odczekać co najmniej 1–2 min, najlepiej 5 min, przed przystąpieniem do dalszych działań, np. założenia opatrunku. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek procedury medycznej należy pozostawić preparat do całkowitego wyschnięcia. Maksymalny efekt antyseptyczny występuje po ok. 2 h od podania. Stosować przy każdej zmianie opatrunku. Zwykle lek stosuje się 1 ×/d, nie dłużej niż przez 2 tyg., u dzieci w wieku <6 lat zwykle nie dłużej niż przez kilka dni.
Antyseptyka błony śluzowej pochwy lub żołędzi prącia
Należy zwilżyć roztworem powierzchnię błony śluzowej pochwy lub żołędzi prącia, zapewniając kontakt leku z błoną śluzową przez co najmniej 1 min.
Wspomagające leczenie antyseptyczne grzybicy międzypalcowej
Preparat nakładać na zmienione obszary 2 ×/d, rano i wieczorem.
Dezynfekcja jamy ustnej
Płukać intensywnie jamę ustną za pomocą 20 ml roztworu przez 20 s.
Pielęgnacja kikuta pępowinowego
Przecierać kikut i skórę wokół niego za pomocą gazika nasączonego roztworem; po 1 min należy osuszyć kikut oraz skórę; należy utrzymywać kikut pępowinowy dziecka w czystości i suchości.
Żel do stosowania na skórę i błony śluzowe (preparat złożony z fenoksyetanolem)
Dezynfekcja skóry i błon śluzowych
Obszary skóry i błon śluzowych, które mają być poddane dezynfekcji, należy dokładnie i równomiernie pokryć niewielką ilością żelu i pozostawić na co najmniej 1 minutę, najlepiej przez 5 min. Lek można również nanosić za pomocą jałowego gazika lub przymoczka.
Antyseptyka błony śluzowej pochwy
Preparat nanieść na powierzchnię błony śluzowej pochwy za pomocą dołączonego aplikatora/kaniuli, najlepiej w pozycji leżącej z lekko ugiętymi nogami i pozostawić na co najmniej 1 min. 1. dnia leczenia należy zastosować lek rano i wieczorem, następnie przez kolejne 6 dni 1 ×/d, wieczorem przed położeniem się spać.
Antyseptyka żołędzi prącia mężczyzny
Preparat należy nanieść na powierzchnię błony śluzowej żołędzi prącia i pozostawić przez co najmniej 1 minutę. 1. dnia leczenia należy zastosować lek rano i wieczorem, następnie przez kolejne 6 dni 1 ×/d.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
