Płyn Lugola to wodny roztwór jodu w jodku potasu. Obecnie jego znaczenie w medycynie jest raczej historyczne. Spożywanie płynu Lugola może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Obecnie w przypadku zagrożenia skażeniem jodem radioaktywnym nie stosuje się już płynu Lugola.
Co to jest płyn Lugola?
Płyn Lugola to wodny roztwór jodu w jodku potasu. Został opracowany przez Jeana Lugola w roku 1829. Płyn Lugola ma postać ciemnożółtej lub brunatnej cieczy.
Płyn Lugola otrzymuje się, rozpuszczając jodek potasu w niewielkiej objętości wody, a następnie w powstałym roztworze jodku potasu rozpuszczając jod. Na koniec uzupełnia się wodą. Płyn Lugola powinien być przechowywany w szklanych naczyniach z korkiem, bez narażenia na światło.
Płyn Lugola – zastosowanie
Płyn Lugola ma działanie odkażające, ale obecnie jego stosowanie w medycynie jest bardzo ograniczone. Stosuje się go miejscowo do odkażania ran, ale dysponujemy całą gamą bezpieczniejszych i skuteczniejszych środków odkażających. Przy czym nie należy nakładać go na otwarte rany, a tylko na brzegi rany. Płyn Lugola zabarwia skórę i brudzi ubrania. Nie należy go stosować przewlekle, bo może wpłynąć na funkcjonowanie tarczycy.
Podobnie, rzadko płyn Lugola stosowany jest do odkażania gardła. Wówczas rozcieńcza się kilka kropel w około 100ml wody i płucze gardło.
Nie należy stosować płynu Lugola doustnie na własną rękę! Pod kontrolą lekarza stosuje się go w bardzo rzadkich przypadkach. Doustne spożycie płynu Lugola może spowodować poważne konsekwencje, w tym zagrożenie życia. Może dojść do nadczynności, ale także do niedoczynności tarczycy. Tarczyca produkuje hormony, które regulują wiele procesów w organizmie, także pracę układu krążenia. Spożycie płynu Lugola może skutkować nadczynnością tarczycy i wystąpieniem migotania przedsionków.
Płyn Lugola – zastosowanie poza medycyną
Poza medycyną, płyn Lugola służy do wykrywania skrobi.
Dlaczego po katastrofie w Czarnobylu przyjmowano płyn Lugola?
Do prawidłowego funkcjonowania organizm człowieka, a konkretnie tarczyca, potrzebuje jodu. Po zdarzeniu nuklearnym i uwolnieniu izotopów promieniotwórczych radioaktywny jod jest wdychany lub spożywany, a tarczyca absorbuje go w taki sam sposób jak tzw. jod stabilny, czyli „zwykły”. Jeśli jednak jod stabilny zostanie podany przed narażeniem na jod radioaktywny lub na początku tego narażenia, wychwyt jodu radioaktywnego zostanie zablokowany dzięki nasyceniu tarczycy stabilnym jodem, co skutecznie zmniejszy narażenie tarczycy na napromienienie. Jest to działanie ważne, ponieważ udowodniono, że ekspozycja na jod radioaktywny istotnie zwiększa ryzyko powstawania nowotworów tarczycy. Do zmian takich doszło w Japonii u osób, które przeżyły wybuchy bomb nuklearnych w czasie II wojny światowej, a także po awarii w elektrowni atomowej w Czarnobylu na terenie ówczesnego ZSRR. Większe wskaźniki występowania raka tarczycy zaobserwowano u osób żyjących na skażonych terenach Białorusi, Ukrainy i w zachodniej części Federacji Rosyjskiej, co niewątpliwie ma związek z narażeniem na jod radioaktywny.
Dzieci oraz młodzież są narażone w takiej sytuacji na rozwój raka tarczycy bardziej niż osoby dorosłe. Wynika to z jednej strony z większej jodochwytności tarczycy w okresie rozwojowym, z drugiej zaś z mniejszej objętości tarczycy, zwłaszcza u małych dzieci. Nie bez znaczenia jest również dieta – po wybuchu w elektrowni w Czarnobylu okazało się, że jednym z głównych źródeł narażenia dzieci na radiojod było spożywanie skażonego mleka. Im młodsza osoba jest poddana ekspozycji na jod promieniotwórczy, tym większe ryzyko rozwoju raka tarczycy w przyszłości. Podanie dzieciom w 1986 roku płynu Lugola miało zabezpieczać je przed wchłanianiem przez tarczycę radioaktywnego jodu. Chodziło o maksymalne wysycenie tarczycy nieradioaktywnym jodem tak, by organ nie wychwytywał już radioaktywnego pierwiastka.
Jod a ryzyko skażenia jodem radioaktywnym
Obecnie nie stosuje się płynu Lugola w przypadku wystąpienia zagrożenia skażenia jodem promieniotwórczym. W Polsce, podobnie jak w innych krajach w tym celu stosuje się jodek potasu w postaci tabletek.
