Jaką dietę stosować w chorobie zwyrodnieniowej stawów? Jak się odżywiać, by mieć zdrowe stawy? Czy są jakieś produkty, które powinniśmy uwzględnić w codziennej diecie? Co jeść, aby odbudować chrząstkę stawową?
Jakie produkty żywnościowe są zalecane w chorobie zwyrodnieniowej stawów?
Obecnie nie istnieje dieta przeznaczona dla pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Można więc przyjąć, że sposób żywienia osoby z takimi dolegliwościami nie będzie się różnił znacząco od zaleceń kierowanych do zdrowej populacji.
Podstawą diety powinny być warzywa i owoce. Są one źródłem witamin antyoksydacyjnych (witamina C i ß-karoten) oraz innych substancji biologicznie czynnych o działaniu przeciwutleniającym, jak polifenole. Ich zadaniem jest neutralizacja wolnych rodników, których nadmiar może prowadzić do zapoczątkowania procesów patologicznych w organizmie. Nadmiar wolnych rodników może w konsekwencji prowadzić do stresu oksydacyjnego i zainicjowania stanu zapalnego w organizmie.
Należy także podkreślić, że witamina C jest ponadto konieczna do syntezy kolagenu, który stanowi niezbędny element budulcowy skóry, ścięgien i chrząstki stawowej.
W diecie istotne znaczenie mają także pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak:
- pieczywo żytnie, razowe, graham
- płatki owsiane
- grube kasze (np. kasza gryczana, pęczak)
- ryż brązowy oraz
- pełnoziarniste makarony.
Źródłem białka w diecie powinny być:
- chudy drób
- ryby
- nasiona roślin strączkowych.
Do diety warto także włączyć także orzechy, pestki dyni i słonecznika.
W diecie osób z chorobami stawów podkreśla się szczególną rolę ryb. Tłuste ryby morskie, takie jak sardynki, makrela, łosoś i tuńczyk zawierają kwasy tłuszczowe omega-3. Tłuszcze te mają właściwości przeciwzapalne, więc mogą przynieść korzyści osobom z chorobą zwyrodnieniową stawów. Ryby to także bardzo dobre źródło witaminy D i A, a w przypadku ryb chudych także witamin z grupy B. Wśród składników mineralnych należy wymienić dużą ilość wapnia (dotyczy to przede wszystkim ryb jedzonych wraz z ośćmi), fosforu, selenu i jodu.
Aktualne zaleca się spożywanie ryb 2 razy w tygodniu, w tym co najmniej 1 raz tłuste ryby morskie.
Do innych źródeł kwasów omega-3 zalicza się:
- nasiona chia
- olej lniany
- orzechy włoskie.
W przypadku osób z chorobą zwyrodnieniową stawów, a ponadto z nieprawidłowym wskaźnikiem masy ciała – BMI, wskazującym na nadwagę lub otyłość istotna jest redukcja masy ciała. Na podstawie powyższych zaleceń, należy tak komponować jadłospis, aby zapewnić dzienny deficyt kaloryczny wynoszący od 500–750 kcal względem dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Jednym z modeli żywieniowych, który z uwagi na zawartość składników odżywczych o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwutleniających można rekomendować w chorobach stawów jest dieta śródziemnomorska. Dieta ta uwzględnia kilkukrotne spożywanie w ciągu dnia różnokolorowych warzyw oraz owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, nasion roślin strączkowych, orzechów i nasion, oliwy z oliwek (którą z powodzeniem można w polskiej diecie zastąpić olejem rzepakowym) oraz naturalnych przetworów mlecznych (głównie jogurtów i serów). Kilka razy w tygodniu dopuszcza się spożycie ryb i owoców morza, chudego mięsa drobiowego, jaj oraz czerwonego wina. Okazjonalnie, ale nie częściej niż kilka razy w miesiącu można spożyć mięso czerwone.
Jakich produktów żywnościowych należy unikać w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów?
Z diety należy eliminować produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe (SFA). Ich źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, wędliny, mleko i produkty mleczne) oraz tłuszcz kokosowy i palmowy.
Z diety należy wykluczyć także kwasy tłuszczowe trans. Głównym ich źródłem w diecie są:
- tłuszcze piekarskie i cukiernicze
- posiłki typu fast-food oraz dania instant.
Produkty te nasilają stan zapalny w organizmie.
Ponadto nadmierne spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-6 (kwas linolowy i kwas arachidonowy) i niezbilansowanie ich kwasami z rodziny n-3 (kwas α-linolenowy, kwas eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy) może prowadzić do powstania związków o działaniu prozapalnym.
W diecie należy ograniczyć także spożycie cukrów oraz słodkich napojów, a przetworzone produkty zbożowe (jasne pieczywo, pieczywo cukiernicze, słodkie płatki śniadaniowe) zastąpić pełnoziarnistymi.
Istnieją doniesienia o przeciwzapalnych właściwościach kurkumy, przyprawy stosowanej szeroko w kuchni m.in. indyjskiej, a także imbiru.
Co jeść, aby odbudować chrząstkę stawową?
Jak już wspomniano wcześniej nie ma konkretnej diety czy też produktu żywnościowego, który pomógłby odbudować chrząstkę stawową. Należy pamiętać o dostarczaniu wszystkich niezbędnych składników odżywczych, co oznacza, że codzienny jadłospis powinien być urozmaicony. Pozwoli to na ograniczenie ryzyka ewentualnych niedoborów pokarmowych, które mogą prowadzić do różnego rodzaju zaburzeń.
Suplementy diety wykorzystywane w leczeniu chorób układu kostno-stawowego
Z uwagi na duże rozpowszechnienie chorób układu kostno-stawowego, rynek suplementów przeznaczonych dla tej grupy pacjentów oferuje liczne substancje, które potencjalnie mają zapobiegać chorobie. Wśród tych substancji pacjenci najczęściej wybierają kolagen, siarczan chondroityny, glukozaminę lub kwas hialuronowy. Dostępne obecnie badania naukowe wskazują, że ich rzeczywista wartość profilaktyczna i możliwości lecznicze są niewielkie. W badaniach nie wykazano, aby którykolwiek z powyższych preparatów korzystnie wpływał na przebieg choroby zwyrodnieniowej stawów, regenerację chrząstki stawowej i redukcję objawów.
Przeczytaj więcej w artykule: Suplementy diety w ortopedii
Piśmiennictwo
- Thomas S., Browne H., Mobasheri A. i wsp.: What is the evidence for a role for diet and nutrition in osteoarthritis? Rheumatology (Oxford). 2018; 57(suppl_4):iv61-iv74. doi: 10.1093/rheumatology/key011.
- Suplementy diety w ortopedii. Medycyna Praktyczna. Serwis „Dieta i ruch”
- https://www.bda.uk.com/resource/rheumatoid-arthritis-diet.html