Stłuszczenie wątroby to powszechna choroba przewlekła. Podstawą jej leczenia jest redukcja masy ciała poprzez zmianę nawyków żywieniowych i wprowadzenie aktywności fizycznej. Prawidłowo zbilansowana dieta, powodująca już niewielką redukcję masy ciała może sprawić znaczące zmniejszenie ilości tłuszczu wątrobowego.
Z uwagi na mechanizm powstawania choroby zaproponowano zmianę nazwy niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby na coraz powszechniej używaną stłuszczeniową chorobę wątroby związaną z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD)
Fot. pixabay.com
Choroba ta należy do najczęstszych przewlekłych chorób wątroby
Dostrzega się zależność między MAFLD a zespołem metabolicznym i jego składowymi – otyłością brzuszną, nadciśnieniem tętniczym, zwiększonym stężeniem triglicerydów i glukozy oraz zmniejszonym stężeniem frakcji HDL cholesterolu. Choroba ta dotyczy nawet 90% osób z otyłością olbrzymią oraz ponad połowy chorych na cukrzycę typu 2. Występuje także u 7% populacji osób z prawidłową masą ciała.
Czynniki ryzyka niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (stłuszczeniowej choroby wątroby związanej z zaburzeniami metabolicznymi)
Do głównych czynników ryzyka rozwoju choroby zalicza się:
- otyłość (zwłaszcza trzewną)
- cukrzycę typu 2
- zaburzenia lipidowe
- zespół metaboliczny oraz
- płeć męską.
Leczenie dietetyczne stłuszczeniowej choroby wątroby związanej z zaburzeniami metabolicznymi – stłuszczenie wątroby dieta
Obecnie panuje przekonanie, że najlepszą formą leczenia MAFLD jest stopniowa redukcja masy ciała w połączeniu ze zwiększonym wysiłkiem fizycznym. Badania wykazały, że zmniejszenie masy ciała o 5–20% powoduje redukcję tłuszczu wątrobowego o 40–80%. Aby poprawić stan i funkcje wątroby oraz parametry metaboliczne, za wystarczającą redukcję masy ciała uznaje się już ubytek 7–10% wyjściowej masy ciała.
Zalecenia żywieniowe dla osób ze stłuszczeniem wątroby rekomendują dietę niskokaloryczną o podaży kalorii na poziomie 1200–1500 kcal/dobę, która powinna spowodować utratę masy ciała w tempie 0,5–1,0 kg na tydzień.
Ważne
Masę ciała należy redukować powoli, gdyż uwolnienie w krótkim czasie dużych ilości wolnych kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej może nasilać stłuszczenie wątroby.Skuteczną redukcję masy ciała umożliwia bazowanie na produktach jak najmniej przetworzonych. Podstawą diety powinny być warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych, drób i jaja. Istotne jest także włączenie do diety ryb – źródła kwasów n-3 PUFA – oraz orzechów, nasion i produktów nabiałowych. Zaleca się głównie dwa modele żywienia; są to dieta śródziemnomorska oraz dieta DASH.
Do produktów żywnościowych, z których należy zrezygnować w tej jednostce chorobowej, zalicza się:
- alkohol
- potrawy smażone
- posiłki typu fast food
- tłuste przekąski (chipsy, krakersy)
- tłuste wędliny i mięsa.
Dr n. med. Piotr Hydzik, kierownik Oddziału Toksykologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie na temat wpływu alkoholu na wątrobę – zobacz wideo na ten temat:
Stłuszczenie wątroby a fruktoza
Zaleca się także ograniczenie napojów i pokarmów bogatych w fruktozę, gdyż przemiany fruktozy faworyzują powstanie kwasów tłuszczowych oraz syntezę triglicerydów.
Źródło fruktozy w diecie stanowią owoce, miód, sacharoza oraz wykorzystywany powszechnie w przemyśle spożywczym syrop glukozowo-fruktozowy. Syrop znajduje się w dżemach, owocach kandyzowanych, musli i płatkach śniadaniowych, sosach sałatkowych oraz w produktach nabiałowych, takich jak jogurty owocowe, desery mleczne i lody. Jest także stosowany do słodzenia soków oraz napojów gazowanych i niegazowanych. Takich produktów lepiej unikać.
Natomiast owoców, które również zawierają fruktozę, nie należy się obawiać, ponieważ stanowią one źródło cennych składników odżywczych, takich jak błonnik pokarmowy, witaminy, składniki mineralne czy fitozwiązki.
Poza zmianami dietetycznymi zaleca się także zwiększoną aktywność fizyczną realizowaną przez 150–200 minut tygodniowo. Powinny to być ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej intensywności podzielone na 3–5 sesji (np. szybkie chodzenie, rower stacjonarny). Skuteczny jest także trening oporowy, ponieważ zwiększa sprawność układu ruchu i wpływa korzystnie na metaboliczne czynniki ryzyka.
Piśmiennictwo
- Bugianesi E., Bellentani S., Bedogni G., Tiribelli C.; Fatty Liver Italian Network: Clinical update on non-alcoholic fatty liver disease and steatohepatitis. Ann. Hepatol., 2008; 7: 157–160
- European Association for the Study of the Liver (EASL); European Association for the Study of Diabetes (EASD); European Association for the Study of Obesity (EASO). EASL-EASD-EASO Clinical Practice Guidelines for the management of non-alcoholic fatty liver disease. J Hepatol. 2016 Jun;64(6):1388-402. doi: 10.1016/j.jhep.2015.11.004. Epub 2016 Apr 7. PMID: 27062661.
- Interna Szczeklika, Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
- Shah K., Stufflebam A., Hilton T.N. i wsp.: Diet and exercise interventions reduce intrahepatic fat content and improve insulin sensitivity in obese older adults. Obesity (Silver Spring), 2009; 17: 2162–2168
- Mohammed Eslam, Arun J. Sanyal, Jacob George, on behalf of an international consensus panel: MAFLD: A consensus-driven proposed nomenclature for metabolic associated fatty liver disease. Gastroenterology (2020), doi: https://doi.org/10.1053/j.gastro.2019.11.312.