Efektem nadmiernego narażenia skóry na słońce są oparzenia słoneczne, które zdarzają się dość często. Najczęściej objawem oparzenia słonecznego jest zaczerwienie, ból i nadmierne ucieplenie skóry. Zwykle oparzenia goją się same, bez pozostawienia śladu. Oparzenia słoneczne zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe skóry.
Co to jest oparzenie słoneczne?
Oparzenie słoneczne występuje, kiedy dojdzie do zbyt dużej ekspozycji skóry na promieniowanie ultrafioletowe (UVR – ultraviolet radiation) emitowane przez słońce, powodujące uszkodzenie komórek skóry. Przyczyną jest zwykle zbyt długie przebywanie na słońcu. Oparzenia słoneczne są powszechne, mogą dotyczyć nawet około 30% populacji rocznie.
Chociaż większość oparzeń słonecznych nie jest poważna, długotrwała ekspozycja na słońce, a także częste oparzenia słoneczne znacznie zwiększają ryzyko rozwoju raka skóry, przebarwień, przyspieszonego starzenia skóry i zaburzeń pigmentacji.
Oparzenie słoneczne – objawy
Każda odsłonięta część ciała, także małżowiny uszne, skóra głowy i usta, mogą ulec oparzeniu. Nawet zakryta skóra, jeśli na przykład odzież ma luźny splot, który przepuszcza światło ultrafioletowe (UV), może ulec oparzeniu. Oczy, które są niezwykle wrażliwe na światło słoneczne, również mogą ulec oparzeniu.
Objawy oparzenia słonecznego nie muszą pojawić się od razu, a dopiero po kilku godzinach od przebywaniu na słońcu.
Zwykle objawy obejmują:
- zaczerwienienie skóry
- nadmierne ucieplenie skóry – skóra jest gorąca
- ból
- wrażliwość na dotyk
- czasem świąd skóry.
W cięższych przypadkach może dojść do opuchnięcia skóry, mogą się również pojawić pęcherze wypełnione płynem. Poważnemu oparzeniu towarzyszą objawy ogólne, takie jak: ból głowy, gorączka, nudności i zmęczenie, a także pieczenie oczu i uczucie piasku pod powiekami.
Zwykle zaczerwienienie skóry jest najbardziej nasilone po 12–24 godzinach po ekspozycji na słońce i zazwyczaj ustępuje w ciągu 72 godzin.
Kto jest najbardziej narażony na oparzenia słoneczne?
Każdy może potencjalnie ulec oparzeniu słonecznemu. Skóra ulega oparzeniu, jeśli jest narażona na nadmierne promieniowanie ultrafioletowe, niezależnie od źródła, więc może to być słońce lub solarium. Ochronnie działa melanina, czyli substancja nadająca skórze ciemne zabarwienie. Uszkodzenie skóry w wyniku oparzenia słonecznego powoduje również opalanie skóry. Wiadomo, że opalenizna jest reakcją organizmu na uszkodzenie komórek skóry. Nie ma bezpiecznego opalania! Z reguły im więcej melaniny w skórze, tym bardziej skóra odporna jest na promieniowanie słoneczne.
To, jaka ilość promieniowania słonecznego wystarczy, żeby doszło do oparzenia skóry, zależy od kilku czynników. Należy do nich przede wszystkim ilość melaniny w skórze oraz położenie słońca. Osoby o jasnej pigmentacji skóry i jasnych włosach mają mniej melaniny i są bardziej narażone na oparzenia słoneczne niż osoby o ciemnej pigmentacji skóry. Osoby o bardzo jasnej pigmentacji skóry mogą ulec oparzeniu słonecznemu już po kilku minutach ekspozycji na słońce! Nie należy jednak sądzić, że osoby o ciemnej karnacji są odporne na oparzenie. Każdy może ulec oparzeniu słonecznemu, dlatego wszyscy powinni stosować odpowiednią ochronę przed słońcem.
Przeczytaj więcej: Ochrona przed słońcem w pytaniach i odpowiedziach
Im wyżej znajduje się słońce, tym większe prawdopodobieństwo poparzenia słonecznego. Położenie słońca zmienia się w zależności od pory dnia, pory roku i szerokości geograficznej. Największe ryzyko oparzenia słonecznego dotyczy regionów położonych najbliżej równika oraz obszarów położonych na dużych wysokościach (np. góry). Przebywając na tych terenach, należy pamiętać o odpowiedniej ochronie przeciwsłonecznej. Niektóre warunki pogodowe, zwłaszcza silny wiatr (np. podczas żeglowania), mogą zmniejszać odczucie ciepła słonecznego na skórze i wówczas ryzyko oparzenia jest większe, ponieważ ludzie nie mają poczucia narażenia na promieniowanie słoneczne. Należy również pamiętać, że śnieg odbija promieniowanie słoneczne.
Niektóre leki zwiększają wrażliwość skóry na oparzenia słoneczne. Należą do nich między innymi:
- tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen
- niektóre antybiotyki, np. cyprofloksacyna, tetracyklina
- leki moczopędne – furosemid i hydrochlorotiazyd
- leki stosowany w zaburzeniach rytmu serca – amiodaron
- dziurawiec i jego preparaty
- chemioterapeutyki stosowane w leczeniu nowotworów złośliwych
- leki przeciwgrzybicze – worykonazol, itrakonazol i flukonazol
- niektóre leki stosowane w zaburzeniach psychicznych, takich jak depresja lub zaburzenia lękowe, np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.
Osoby przyjmujące leki, które mogą powodować uwrażliwienie skóry na promieniowanie słoneczne, powinny unikać słońca i stosować środki ochronne (np. filtry przeciwsłoneczne). Informacja o tym, że dany lek może powodować nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne, znajduje się w ulotce.
Oparzenie słoneczne – leczenie
Oparzenie jest stanem samoograniczającym się, co oznacza, że przechodzi samo, zwykle w ciągu kilku dni. Nie ma metod leczenia, które mogłyby naprawić uszkodzenia skóry i przyspieszyć czas gojenia. Leczenie jest objawowe i ma na celu zmniejszenie bólu oraz leczenie objawów stanu zapalnego skóry.
Leczenie oparzenia słonecznego obejmuje:
- Chłodzenie skóry. Ulgę mogą przynieść chłodne okłady (np. z czystego ręcznika lub prześcieradła) albo moczenie skóry w chłodnej wodzie – chłodne kąpiele lub prysznic. Po kąpieli nie należy trzeć skóry, tylko delikatnie osuszyć, dotykając ręcznikiem. Można też dodać do wody niewielką ilość sody oczyszczonej (kilka łyżek na wannę).
- Leczenie przeciwbólowe. W celu złagodzenia bólu można przyjmować niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak np. ibuprofen lub naproksen. Im szybciej zastosuje się leki przeciwbólowe po oparzeniu, tym większa jest ich skuteczność. Należy jednak pamiętać, że po przyjęciu leków nie należy wystawiać się na słońce.
- Żele na bazie aloesu oraz preparaty miejscowe z kalaminą. Na nieuszkodzoną skórę można stosować łagodne emolienty. Przed zastosowaniem preparaty można schłodzić w lodówce.
- Dbanie o odpowiednie nawodnienie – należy pić dużo wody.
- Nie należy zdrapywać łuszczącej się skóry, tylko stosować łagodne preparaty nawilżające. Nie można stosować preparatów, które mają w składzie alkohol.
Jeśli pojawią się pęcherze, oznacza to oparzenie 2 stopnia. Nie należy przekłuwać pęcherzy! Pęknięte pęcherze należy delikatnie oczyścić wodą z łagodnym mydłem i przykryć wilgotnym opatrunkiem (np. gazą nasączoną solą fizjologiczną lub wazeliną).
Dopóki oparzenie nie zostanie całkowicie wyleczone, nie należy wychodzić na słońce!
W każdym przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza. Pęcherze mogą ulec nadkażeniom bakteryjnym, dlatego muszą być utrzymywane w czystości. W razie wątpliwości, czy goją się prawidłowo, trzeba skonsultować się lekarzem.
Osoby z rozległymi oparzeniami słonecznymi, u których występują pęcherze, silny ból i objawy ogólnoustrojowe (np. gorączka, ból głowy, wymioty, odwodnienie), mogą wymagać hospitalizacji.
Leczenie objawowe oparzeń złagodzi objawy, ale nie zmniejszy długoterminowego ryzyka związanego z oparzeniami słonecznymi, np. ryzyka zachorowania na złośliwy nowotwór skóry. Dlatego priorytetem jest zapobieganie oparzeniom słonecznym.
Oparzenie słoneczne – powikłania
Oparzenia słoneczne są związane z przedwczesnym starzeniem się skóry, a także nowotworami złośliwymi skóry, w tym czerniakiem.
