Próby z histaminą albo metacholiną to jedne z najczęściej wykonywanych prób prowokacyjnych. Próba prowokacyjna to badanie, które pozwala ocenić, czy i jak układ oddechowy reaguje na różne czynniki.
Histamina i metacholina powodują skurcz oskrzeli zarówno u zdrowych osób, jak i u chorych na astmę, ale u chorych na astmę oskrzela kurczą się szybciej i mocniej. U zdrowej osoby stężenia tych substancji stosowane w czasie próby prowokacyjnej nie powodują skurczu oskrzeli, natomiast u chorego na astmę może dojść do skurczu oskrzeli, który wykrywa się za pomocą spirometrii. Dodatni wynik próby potwierdza nadreaktywność oskrzeli, która jest typowa dla chorych na astmę. Nadreaktywność oskrzeli nie występuje jednak wyłącznie u chorych na astmę, dlatego dodatni wynik próby prowokacyjnej z histaminą albo metacholiną nie jest tożsamy z rozpoznaniem astmy. Z punktu widzenia pacjenta zastosowanie histaminy nie różni się znacznie od zastosowania metacholiny.
Przygotowanie do próby prowokacyjnej z histaminą albo metacholiną
Przygotowanie do próby prowokacyjnej z histamina albo metacholiną jest takie samo jak w przypadku spirometrii, dodatkowo należy odpowiednio wcześniej odstawić niektóre stosowane leki (parz niżej).
Badanie zaczyna się od wykonania klasycznej spirometrii. Następnie za pomocą dozymetru (urządzenie służące do dokładnego dawkowania histaminy albo metacholiny) badany inhaluje wzrastające stężenia leku, przy czym po każdej dawce leku powtarza się badanie spirometryczne. Badanie kończy się w momencie wystąpienia objawów klinicznych (np. duszności i kaszlu) i pogorszenia wyników spirometrii (wtedy wynik próby jest dodatni) albo po osiągnięciu określonego stężenia leku (jeśli nie ma pogorszenia wyników spirometrii, wynik próby jest ujemny).
Zasady odstawiania leków przed próbą prowokacyjną:
- ß2-mimetyki wziewne o krótkim czasie działania, które przyjmuje się w razie napadu duszności, należy odstawić 8 godzin przed badaniem.
- ß2-mimetyki wziewne o długim czasie działania same lub w postaci preparatów złożonych należy odstawić 24 godziny przed badaniem.
- Teofilina – preparaty krótko działające należy odstawić 12 godzin przed badaniem, preparaty o przedłużonym działaniu 24 godziny przed badaniem, a preparaty o długotrwałym działaniu 48 godzin przed badaniem.
- Leki przeciwleukotrienowe należy odstawić 24 godziny przed badaniem.
- Leki przeciwhistaminowe – czas odstawienia w zależności od czasu działania, który jest różny dla poszczególnych leków.
Interpretacja wyniku próby prowokacyjnej z histaminą albo metacholiną
Wynik próby prowokacyjnej z histaminą albo metacholiną jest uznawany za dodatni, jeśli badana substancja spowodowała skurcz oskrzeli i pogorszenie wyników badania spirometrycznego. Ocenia się wskaźnik FEV1, którego zmniejszenie wskazuje na stopień obturacji oskrzeli. Wynik próby prowokacyjnej jest uznawany za dodatni, jeśli FEV1 zmniejszy się co najmniej o 20% w stosunku do wartości wyjściowej. Jak już wspomniano, dodatni wynik próby potwierdza nadreaktywność oskrzeli, a nie rozpoznanie astmy. Nadreaktywność oskrzeli stwierdza się na przykład u niektórych chorych z rozstrzeniami oskrzeli, a także u niewielkiej części chorych na POChP.
Ryzyko związane z próbą prowokacyjną z histaminą albo metacholiną
W przeciwieństwie do zwykłej spirometrii, z próbą prowokacyjną związane są pewne zagrożenia. W przypadku nadreaktywności oskrzeli podczas inhalowania histaminy albo metacholiny mogą wystąpić takie same objawy, jak podczas napadu astmy (kaszel, duszność i ściskanie w klatce piersiowej). Na pewno nie jest to przyjemne dla pacjenta, nie stanowi jednak istotnego zagrożenia dla zdrowia, ponieważ stężenia badanych substancji zwiększane są bardzo powoli, aby nie doprowadzić do gwałtownego skurczu oskrzeli. Większość osób, u których wynik próby jest dodatni (dochodzi do skurczu oskrzeli), nie odczuwa nieprzyjemnych objawów klinicznych, a obturację wykrywa się w badaniu spirometrycznym. Skurcz oskrzeli ustępuje zwykle szybko po podaniu leku rozkurczającego oskrzela i najczęściej nie ma potrzeby podawania dodatkowych leków.