Niewłaściwie leczona astma może znacznie utrudniać życie. Na szczęście u większości chorych możliwe jest uzyskanie i utrzymanie kontroli choroby, dzięki czemu nie powinna przeszkadzać ona w podjęciu lub kontynuowaniu pracy i nauki. Na przebieg choroby mogą jednak wpływać warunki, w jakich pracujemy lub rodzaj wykonywanego zawodu. Niekiedy czynniki te mogą się przyczynić do rozwoju astmy u osób podatnych.
Astma zawodowa rozwija się pod wpływem narażenia na szkodliwy czynnik w miejscu pracy. Niektóre zawody wiążą się z narażeniem na czynniki, które u podatnych osób mogą prowadzić do rozwoju astmy.
Do takich zawodów należą, np. piekarz (narażenie na mąkę), pracownik laboratoryjny albo hodowca zwierząt (narażenie na alergeny zwierząt), fryzjer (narażenie na związki chemiczne w farbach i innych kosmetykach do włosów), pracownicy zatrudnieni przy produkcji proszku do prania (narażenie na enzymy bakterii), pracownicy przemysłu drzewnego i meblarskiego (narażenie na pyły drewna), osoby zatrudnione w przemyśle chemicznym (narażenie na różnorodne substancje chemiczne) i wiele innych.
Czynniki szkodliwe w miejscu pracy mogą mieć charakter alergenów, (np. białka sierści zwierząt), lub czynników drażniących drogi oddechowe w sposób niezależny od reakcji alergicznej (pyły, związki chemiczne). Warto również pamiętać, że palenie tytoniu (które jest absolutnie przeciwwskazane u wszystkich chorych na astmę) może zwiększać ryzyko rozwoju astmy zawodowej.
Według niektórych danych narażenie na szkodliwe czynniki w miejscu pracy może wpływać na rozwój astmy nawet u 5-15% chorych na tę chorobę. Właściwe rozpoznanie astmy zawodowej lekarz ustala na podstawie szczegółowych informacji na temat miejsca pracy pacjenta i związku czasowego objawów z pracą. Często się zdarza, że osoba narażona na czynniki szkodliwe w miejscu pracy odczuwa nasilone objawy po przyjściu do pracy, a w czasie wolnym objawy częściowo ustępują. Nie jest to jednak reguła, ponieważ w wielu przypadkach objawy utrzymują się również w czasie urlopu.
Czasami w diagnostyce bywa przydatne monitorowanie szczytowego przepływu wydechowego (PEF) w pracy i czasie wolnym od pracy. W przypadku podejrzenia lub zdiagnozowania astmy zawodowej, powinno się bacznie obserwować, a najlepiej notować nasilenie objawów astmy i konieczność doraźnego stosowania leków rozkurczających oskrzela. Notatki takie należy pokazać lekarzowi, ponieważ te obserwacje mają bardzo istotne znaczenie.
W niektórych ośrodkach można przeprowadzić tzw. próby prowokacyjne z alergenami w miejscu pracy. Badanie to polega na wziewnym podawaniu w kontrolowanych warunkach stopniowo zwiększanych dawek danego środka i monitorowaniu czynności płuc (najczęściej za pomocą spirometrii).
Podstawowe postępowanie u chorych na astmę zawodową to unikanie narażenia na czynnik, który powoduje objawy. Niestety, w niektórych przypadkach konieczna jest zmiana pracy lub stanowiska. Decyzję taką należy podjąć wspólnie z lekarzem. W niektórych przypadkach astma utrzymuje się mimo przerwania narażenia na czynnik szkodliwy. Leczenie farmakologiczne prowadzi się według tych samych zasad, jak w innych przypadkach astmy.
Praktyczne porady dla chorych na astmę zawodową
Dla wszystkich chorych na astmę istotne znaczenie ma wiedza o tym, jak żyć ze swoją chorobą. Nie wolno negować jej istnienia ani zapominać o niej w okresie, gdy objawy nie występują, jednak astma nie powinna w niczym chorego ograniczać. Chorzy na astmę pracują nie gorzej niż inni, zajmują kierownicze stanowiska w ważnych firmach i zdobywają medale olimpijskie. Najważniejsze jest uzyskanie kontroli nad chorobą.
Kontrolowana astma nie przeszkadza w codziennym życiu. Uzyskanie tej kontroli umożliwia współpraca z lekarzem, stosowanie się do jego zaleceń i regularne przyjmowanie leków. Jeżeli postępuje się w ten sposób, trzeba jedynie pamiętać o czynnikach, które u danej osoby powodują napady astmy i unikać narażenia na nie. Jeśli na przykład duszność pojawia się w wyniku wysiłku fizycznego, wystarczy wspólnie z lekarzem ustalić, jaki lek trzeba przyjmować przed wysiłkiem, żeby tej duszności zapobiec.
Trzeba też zwrócić uwagę, czy przebywanie w pracy nie nasila objawów choroby. Pracujący fizycznie powinni obserwować, jakie czynności w pracy powodują objawy - może to być kontakt z substancjami spożywczymi (np. mąka lub pył z ziaren soi), substancjami chemicznymi (sole platyny, niklu, kalafonia, środki odkażające) albo przebywanie w niektórych pomieszczeniach. Jeżeli uda się zidentyfikować te czynniki, należy w miarę możliwości ich unikać. Warto też zwrócić uwagę na jakość powierza w pomieszczeniu, w którym się pracuje. Niekiedy panuje w nim duże zapylenie albo przeciwnie, powietrze jest zimne i suche wskutek działania klimatyzacji. Wszelkie spostrzeżenia i wątpliwości warto skonsultować z lekarzem, a następnie z przełożonymi. Rozwiązaniem może być, np. zainstalowanie właściwych filtrów w magazynie albo regulacja klimatyzacji w pomieszczeniu.
Pamiętaj!
Dym tytoniowy szkodzi wszystkim chorym na astmę. Jeżeli palisz papierosy, porozmawiaj z lekarzem na temat skutecznych metod walki z nałogiem. Jeżeli ktoś pali w Twoim miejscu pracy, zwróć mu na to uwagę - również bierne palenie jest dla Ciebie szkodliwe!Czasami zdarza się, że objawy astmy są tak nasilone, że uniemożliwiają pracę. Wtedy należy przedyskutować z lekarzem ewentualne zwolnienie z pracy oraz jego długość. Nie należy przychodzić do pracy, jeśli lekarz zalecił odpoczynek w domu.
Każdy chory na astmę zawodową musi sobie zdawać sprawę z grożącego mu ryzyka oraz wiedzieć, jak je zminimalizować.
Pamiętaj!
Niewłaściwie leczona astma może znacznie utrudniać życie. Na szczęście u większości chorych możliwe jest uzyskanie i utrzymanie kontroli choroby, która nie powinna przeszkadzać w pracy i nauce. Na przebieg choroby mogą jednak wpływać warunki w miejscu pracy i rodzaj wykonywanego zawodu. Niekiedy te czynniki mogą się przyczynić do rozwoju astmy u osób podatnych.Podstawowe obowiązujące przepisy dotyczące chorób zawodowych są zawarte w kodeksie pracy (tekst jednolity: Dz.U. 2014.1502, z poźn. zm.) oraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (tekst jednolity: Dz.U. 2013.1367).